93
دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1

استشمام بوى گل رساله اى مى نگارد . پس طبيعى مى نمايد كه تحت تأثير باورهاى شيعى استادش قرار گرفته باشد . در عين حال ، او در رساله برء الساعة ، با پيروى از روش معرفت شيعيان ، با عبارت «الحمد للّه كما هو اهله و مستحقه و صلواته على خير خلقه محمّد و آله و عترته» سخنش را آغاز كرده و در پايان اين رساله آورده است: «و الحمد للّه ربِّ العالمين و صلواته على سيد المرسلين محمّد و آله ...» و مى دانيم كه به كار بردن چنين تعبيراتى ، از خصايص نويسندگان شيعى است . متأسفانه اصل كتاب برء الساعة ، مانند بسيارى از ديگر آثار رازى بر جاى نمانده ، اما قطعات ياد شده را عالم نامدار جهان تشيع ، ابن طاووس (م 664 ق) در كتاب الأمان خود نقل كرده است .
از بزرگان شيعى متأخر نيز ، مرحوم علامه شيخ آقا بزرگ تهرانى ، در كتاب الذريعة الى تصانيف الشيعة ، رازى را در شمار مؤلفان شيعه دانسته و از كتاب هاى او در عداد آثار شيعى ياد كرده است . گواه نظر شيخ آقا بزرگ ، وابستگى محكمى است . چنانكه با فرماندار ديلمى ، ابو محمّد اطروش شيعى (م 304 ق) معروف به ناصر كبير كه نسبتش به على عليه السلام مى رسيده و جدّ مادرى سيد مرتضى علم الهدى (م 436 ق) بوده ، رابطه استوارى داشته و براى او كتابى در حكمت با عنوان كتاب الى الداعى الاطروش فى الحكمه نگاشته است . همچنين ، با ابوالحسن مسعودى (م 346 ق) مورخ نامدار شيعى و صاحب مروج الذهب ، دوستى داشته و درباره مباحثاتش با او رساله اى مى نگارد به نام كلام جرى بينه و بين المسعودى فى حدوث العالم .
به رغم چنين شواهدى ، شاهديم كه در تاريخ تفكر اسلامى ، شمارى از معاندانش ، با بدگويى از او و سطحى خواندن افكارش ، نسبت هايى ناروا بدو داده و او را دشمن اديان و مانوى و بى اطلاع از علم كلام و هذيان گو خوانده اند(قاضى صاعد ، بان ميمون) . ابو حاتم رازى در اين ميان ، گوى سبقت از ديگران ربوده و افزون بر اعلام النبوة رساله اى نگاشته بوده به نام الرّد على محمّد بن زكريا الطبيب الرازى


دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
92

3 . ابوبكر حسين بن تمّار ، از حاضران در مجلس مناظره ابو حاتم و ابو بكر ، كه بر كتاب طب روحانى رازى ردّيه اى نوشته و رازى بدو پاسخ داده بوده است . رازى بر ردّيه ابن تمّار بر رأى مسمعى در باب هيولى ، و به رأى او در باب جوّالاسراب (= هواى نقاط زيرزمين) نيز ردّيه هايى نگاشته است . از جمله ديگر آثارى كه او بر آنها ردّيه نوشته عبارت اند از: مناقضه طبى جاحظ (م 255 ق) ، ردّيه احمد بن حسن مسمعى ، معروف به ابوزرقان بر اصحاب هيولى ، ردّيه كندى (م 257 ق) بر كيميا ، رسالة الوجود منصور بن طلحه ، ردّيه محمّد بن ليث رسائلى بر كيمياگران . افزون بر اينها ، رازى ردّيه اى نيز بر سيسن مانوى نگاشته بوده است و نيز ردّيه اى بر احمد بن كيال در باب امامت . مى دانيم كه احمد بن كيال از بزرگان و اقطاب مذهب باطنى و از رؤساى فرقه اسماعيليه بود كه مدعى امامت شد و خود را امام قائم برشمرد و به سبب غلّو بس بزرگش ، شيعيان اثنى عشرى (= اماميه) از او تبرى جستند . بدين سان توجه به ردّيه نگاشته رازى درباره نظر كيال درباره امام ، در كنار توجه به نقض هاى او بر ديگر فرقه هاى كلامى ، و بويژه معتزليان ، راهگشاى ما در بحث از تشيع رازى تواند بود .
به رغم اتهام او به زندقه و الحاد و مانوى گرى از سوى اين گروه ها در تاريخ حيات فكرى جهان اسلام ، داده ها و اسناد تاريخى/فلسفى برجاى مانده ، بر گرايش شيعى عميق رازى دلالت مى كنند . اين اسناد عنوان شمارى از آثار رازى را برمى نمايند كه بر تشيع او گواهى مى دهند: آثار الامام الفاضل المعصوم و الامام و المأموم المحقين ، النقض فى الامامة على الكيال كه قبلاً ياد كرديم .
همچنين ، دانستيم كه در فلسفه ، شاگرد ابو زيد احمد بن سهل بلخى شيعى (م 332 ق) بوده است .
رازى با اين استاد خود در بغداد آشنا شده و با او رابطه اى عميق و استوار داشته است: تا آنجا كه درباره علت عارض شدن زكام بر ابو زيد در فصل بهار و به علت

  • نام منبع :
    دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
    پیوند معرفی کتاب :
    http://www.hadith.net/post/52477
تعداد بازدید : 111359
صفحه از 395
پرینت  ارسال به