95
دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1

تشيع خبر مى دهند ، برداشتى است كه به جز فهم فقهى تشيع است ، و توجه به اين واقعيات برمى نمايد كه نسبت دادن نوشتنِ كتابى در ردّ انبياء به رازى ، محل ترديد بسيار دارد . افزون براينها ابن ابى اصيبعة هم در عيون الانباء درباره نسبت دادن مخاريق الانبياء به رازى مى نويسد:
اين كتاب ، اگر هم تأليف شده باشد ـ و خدا بهتر مى داند ـ شايد كه نوشته يكى از اشرار دشمن رازى بوده باشد و او آن را به رازى نسبت داده تا هر كسى كه آن را ببيند و يا از وجود چنين كتابى مطلع شود ، نسبت به رازى بدگمان شود وگرنه رازى جليل الشأن تر از آن است كه چنين كارى كرده باشد و در چنين موضوعى به تأليف و تصنيف دست يازد .
از تشيع رازى كه بگذريم ، نوبت به آثار و آراء كلامى و فلسفى او مى رسد . نخستين منبع آگاهى ما از آثار فراوان رازى فهرست خود نگاشته او است به نقل ابن نديم در الفهرست .
ابوريحان بيرونى نيز در اين زمينه رساله اى دارد كه در يك تقسيم بندى موضوعى 184 نگاشته او را برمى شمارد و همچنين است عيون الانباء ابن ابى اصيبعة در معرفى 238 رساله از رازى .
از متأخران ، دكتر محمود نجم آبادى با تطبيق فهرست هاى ابن نديم و ابن قفطى و ابن ابى اصيبعة و ابوريحان بيرونى ، 271 رساله براى رازى برشمرده است .
بروكلمان نيز از 59 رساله موجود او خبر مى دهد .
از جمله منتشر شده هاى آنها عبارت اند از:
الحاوى ، الجذر والحصبة ، الاسرار ، المدخل التعليمى ، الطب الروحانى ، السيرة الفلسفية ،امارات الاقبال الدولة و بخش هايى از كتاب اللذة و كتاب العلم الالهى .
از اين رساله ها ، آثار فلسفى و كلامى او ، رازى را انديشمندى خردگرا و اهل استدلال مى نمايانند كه برآمده از توحيد اشراقى شرق دجله اى اش ، همه انسان ها را از


دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
94

و شگفت آن كه مقدسى در البدء و التاريخ به رازى رساله اى نسبت داده به نام مخاريق الانبياء . و البته ، روشن است كه اين مدعاها را با ديده ترديد بايد نگريست . بويژه هرگاه در نظر آوريم كه رازى با شهرت بسيارش در طب و علوم حكمى ، و به واسطه تقربش در دربار حاكمان شيعى روزگارش ، دشمنان چندى داشته كه براى نابود كردنش به تهمت زدن پناه مى آورده اند تا با متهم كردن او به خروج از دين و از راه تكفيرش ، جايى براى خود باز كنند؛ چنانكه ابو حاتم اسماعيلى ، دقيقا بر اين نهج مى رود گواه اين مدعا آنكه ابن نديم درباره كتاب نسبت داده دشمنان رازى بدو در ردّ انبياء ، عنوان كامل آن را چنين ذكر مى كند: كتاب فيما يرد به اظهار ما يدعى من عيوب الانبياء (= كتابى در ردّ اظهار كسانى كه از انبيا عيب جويى كرده اند)؛ و اين درست بر خلاف نسبت هاى ناروايى است كه به رازى داده اند .
نكته بايسته توجه ديگر ، گرايش هاى اسماعيلى بسيارى از مخالفان رازى ، و درگيرى هاى قلمى او با فرقه معتزله است . مى دانيم كه پس از ابو حاتم رازى ، اسماعيليان ديگرى مانند حميدالدين كرمانى و ناصر خسرو از جمله معارضان و معاندان رازى بوده اند . پس هرگاه علت اين دشمنى ها را ردّيه هاى رازى بر آثار كلامى اسماعيليه در باب امامت بدانيم ، به ساختگى بودن بسيارى از اتهامات رازى پى خواهيم برد . گواه اين مدعا آنكه چگونه ممكن است حكيمى كه در فهرست تأليفات او به نام رساله هاى بسيارى در باب الهيات برمى خوريم و حتى به على بن شهيد بلخى نامه اى در اثبات معاد نوشته و در آن از منكران آن انتقاد كرده بوده ، به ردّ انبياء بپردازد: حال آنكه از جمله آثارش كتابى است با عنوان فى انّ لِلانسانِ خالقا حكيما (= در اينكه به راستى آدمى خالقى حكيم دارد) .
پيشتر گفتيم كه رازى با پيروى از آموزه تداوم فيض ، در شرح و معرفى برتر بودن امام و مصون بودنش از خطا و گناه و در برحق بودن امام ، رساله هاى چندى نگاشته بوده است ، رساله هايى كه عنوان شان از فهم و برداشت فرهنگى و معرفتىِ رازى از

  • نام منبع :
    دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
    پیوند معرفی کتاب :
    http://www.hadith.net/post/52477
تعداد بازدید : 109406
صفحه از 395
پرینت  ارسال به