داشت كه با آغاز طرح توسعه به محل بزرگترى واقع در چشمه على انتقال يافت آن مكان به دليل نداشتن فضاى كافى درمانى، اتاق عمل و تختخواب در حدود درمانگاه باقى مانده امّا توليت جديد اقدامات مهمّى براى تكميل و تخصّصى كردن اين درمانگاه انجام داد و بخشى هاى تخصّصى قلب و عروق، گوش و حلق و بينى، زنان، جراحى، چشم پزشكى و پوست و دندان پزشكى نيز در آن تشكيل گرديد كه از سال 1369 كار خود را آغاز كرد. از جمله فعاليت هاى اين درمانگاه، فعاليت هاى بهداشتى شامل واكسيناسيون، بهداشت محيط، خانواده و... است كه تا كنون خدمات مهمّى به خانواده هاى محترم ساكن رى ارايه داشته است. اين خدمات براى افراد نيازمند شامل مدارس ايتام، آموزش گاه هاى استثنايى و كسانى كه از طريق كميته بهداشت و درمان طرح تعاون با مؤمنين معرّفى مى شوند به صورت صد در صد رايگان انجام مى پذيرد. كاركنان آستان، طلاب حوزه هاى علميه و دانشجويان دانشكده حديث نيز از خدمات پزشكى رايگان در اين درمانگاه برخوردار هستند. شايان ذكر است تا كنون بيش از دوازده ميليون نفر با مراجعه به درمانگاه آستان و يا از طريق اعزام تيم هاى پزشكى و بهداشتى به مكان هاى مورد نظر از جمله مدارس ايتام و استثنايى و... از خدمات پزشكى برخوردار شده اند كه حدود 30% اين افراد از خدمات رايگان بهره برده اند. همچنين اين درمانگاه به عنوان اوّلين درمانگاه منتخب براى اجراى طرح بهداشت خانواده انتخاب گرديد. (تصوير شماره 67 و68)

4 ـ احداث دار الشفاى حضرت زهرا عليهاالسلام (كوثر)

به منظور ارايه بهتر خدمات پزشكى، در طرح توسعه پروژه اى براى احداث پلى كلينيك تخصّصى در داخل محدوده آستان با نام مبارك حضرت زهرا (كوثر) پيش بينى شد. عمليات اجرايى ساختمان آن از 1373 آغاز گرديد كه در مساحت تقريبى 6500متر مربع در چهار طبقه و زيرزمين با قسمت هاى مختلف مورد نياز به اجرا درآمد. عمليات گودبردارى و اسكلت تا 1375 ادامه يافت و در 1377 عمليات سفت كارى و

با آجر و كاشى هاى لاجوردى و با معمارى سنتى اجرا گشته بود در سال 1377 پايان يافت. در 1375 نيز ساختمان قديمى آستانه در ضلع جنوبى تخريب شد. (تصوير شماره 65)

2 ـ دارالضيافه (ميهمان سرا)

از ديرباز، همواره دست اندركاران مديريت و توليت حرم هاى مطهر، مكان هايى را براى انجام رفادت و پذيرايى زائران اختصاص داده و برنامه هايى براى آن تدارك مى ديدند.
همواره غذاهاى پخت اين مكان هاى مقدس، نزد مردم متبرك بوده و علاقه مندان زيادى را به خود جذب كرده است. معمولا نذورات مردم به صورت مواد غذايى به اين مراكز تحويل و براى زائران پخته و در اختيار مردم قرار مى گيرد. در حرم و آستان عبدالعظيم حسنى عليه السلام نيز به چنين مسأله اى توجه شد. ساختمان بزرگى با زيربناى پنج هزار و در مساحت 2950 متر مربّع در ضلع شمالى مجموعه براى اين كار اختصاص يافت. از 1372 عمليات گودبردارى دارالضيافه آغاز و تا 1378 اسكلت آن در دو طبقه استوار گشت. تا پايان آن سال عمليات سقف ريزى و نماسازى تكميل شد و در 1379 به مرحله نازك كارى رسيد. در اين ساختمان علاوه بر سالن هاى پذيرايى، آشپزخانه مجهزى نيز پيش بينى شد كه ظرفيت پخت و توزيع هزاران غذا را در يك وعده دارد. اين پروژه آخرين پروژه مجموعه است كه به زودى از آن بهره بردارى خواهد شد. موتورخانه مركزى مجموعه طرح توسعه آستان نيز در محوطه زيرزمين آن استقرار يافته است. مسؤوليت نصب آن از معاونت عمرانى به اداره كل تأسيسات و ساختمان منتقل شده و كار احداث آن در 1380 به پايان رسيده است. (تصوير شماره 66)

3 ـ تجهيز و انتقال درمانگاه قديم

قبل از توسعه جديد، در سال 1361 درمانگاهى كوچك در جوار حرم مطهر قرار