33
آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم حسني (ع) در گذشته و حال

قابوس بن وشمگير زيارى را با سپاهى فراوان به آن سرزمين فرستاد. پس از آن مرداويج و اسفار، رى را به تصرف درآوردند. ۱ مرداويج در مشرق رى، جيلاباد ۲ را ساخت و در آن جا بناها و ايوان ها، باغ ها و بركه هاى شگفت آور ايجاد كرد و كوشيد معمارى و هنر عصر ساسانى را احيا كند و نيز زندانى در آن جا ساخت كه اطراف آن دريايى از آب بود و كسى قدرت گريختن از آن را نداشت. ۳ پس از قتل مرداويج كه به روايتى جنازه او را در رى دفن كردند، كه همان گنبد مرداويج زيارى و ركن الدوله باشد، رى به دست برادرش وشمگير افتاد و سپس با به قدرت رسيدن آل بويه، به تصرف فرزند بويه يعنى حسن بن على در آمد كه او وشمگير را در رى شكست داد. در اين هنگام رى از حيطه قدرت خلفا بيرون شد و زير سلطه شاهان آل بويه قرار گرفت. ۴ اين شهر در قرن پنجم، يعنى هنگام سلطه آل بويه، داراى دو بخش مجزا از هم بود. بخش نخستين آن رى باستانى در جنوب چشمه على، ميانِ باروى عظيمى قرار داشت، ۵ كه قبل از اسلام ساخته شده و به آن «رى برين» يا «رى عليا» مى گفتند. بخش دوم كه «رى جديد» باشد در جنوب شرقى بخش اول و دامنه جنوبى كوه بى بى شهربانو پى افكنده شده بود كه به آن «رى زيرين» يا «رى سفلى» مى گفتند. ۶ (تصوير شماره 3 و4)

1.همان، ص۱۸۷؛ ابن اسفنديار كاتب، تاريخ طبرستان، به تصحيح عباس اقبال، تهران، پديده، خاور ۱۳۶۶ش، ص۶۱؛ ابوعلى مسكويه، تجارب الامم و تعاقب الهمم، ص۱۶۲

2.جيلاباد يا جليل آباد مرداويج، در مشرق رى واقع و در حدود امين آباد فعلى و اراضى جنوبى آن بوده است.

3.سفرنامه ابودلف در ايران (در سال ۳۴۱ هجرى) تصحيح و تعليق ولاديمير مينورسكى، ترجمه ابوالفضل طباطبايى، تهران، ۱۳۴۲، ص۷۲

4.اصطخرى، مسالك و ممالك، ترجمه جعفر شعار، ص۱۶۲

5.كريمان، همان، ج۱، ص۱۶۷

6.اين ديوار براساس گفته ابن حوقل چند دروازه داشت از جمله دروازه باطان كه از آن به جبال و عراق و دروازه بليسان كه از آن به قزوين و دروازه كوهك، از آن به طبرستان و دروازه هشام، از آن به قومس و خراسان و دروازه سين كه از آن به قم بيرون مى رفته اند (ابن حوقل، صورة الارض، ص۱۲۰).


آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم حسني (ع) در گذشته و حال
32

فرزندش مأمون قرار گرفت ۱ و فضل بن يحيى نيز رسماً ولايت رى را برعهده داشت. به هنگام درگيرى بين امين و مأمون، سپاهيان دوطرف در نزديكى رى با يكديگر درگير شدند. فرمانده سپاه امين، على بن عيسى بن ماهان و فرمانده سپاه مأمون طاهر ذواليمينين بود. سرانجام با پيروزى سپاه مأمون، رى جزو متصرفات مأمون شد كه ولايت آن را با چند منطقه ديگر به فضل بن سهل سپرد. ۲ پس از چندى رى تحت سلطه طاهريان، كه اينك استقلال يافته بودند، درآمد. در اين دوران خراج رى براى دستگاه خلافت بالاترين رقم يعنى ده هزار درهم بوده است. ۳ در 250 ه . ق . رى تحت تصرف داعى كبير، حسن بن زيد علوى درآمد. مدتى نيز در تصرف صفاريان بود و دوباره به دست علويان افتاد و در آن هنگام بود كه شيعه در رى نفوذ يافت. ۴ پس از چندى در اواخر قرن سوم، اسماعيل بن احمد سامانى مؤسس سلسله سامانيان رى را به زير سلطه سامانيان درآورد و برادرزاده اش ابوصالح منصور را به ولايت آن جا گمارد. وى همان كسى است كه كتاب معروف طب منصورى تأليف زكرياى رازى به نام او تأليف شد. در قرن سوم هجرى، اين شهر آبادى فراوانى يافته و در عالم مشهور شد، كه آن را «باب الابواب الارض» و «سوق العالم»، ناميدند. ۵ در 275ق، احمد بن حسن مارانى بر رى غلبه يافت و آيين تشيع را در آن جا آشكار ساخت. ۶ در دوران سامانيان به رى توجه خاصى شد. و با برافتادن سامانيان به دست زياريان، اين شهر به دست زياريان افتاد. ۷ منتصر عباسى،

1.حمزة بن حسن اصفهانى، تاريخ پيامبران و شاهان (سنن ملوك الارض و الانبياء)، ترجمه جعفر شعار، تهران، اميركبير، ۱۳۶۷، ص۲۰۰ ـ ۲۰۷: مسعودى، التنبيه و الاشراف، ليدن، بريل، ۱۸۹۳، ص۳۴۵

2.ابن خردادبه، المسالك و الممالك، ص۴۲

3.دينورى، اخبارالطوال، ص۴۳۸

4.ياقوت حموى، معجم البلدان، ج۲، ص۹۰۱؛ بنگريد رسول جعفريان، تاريخ گسترش تشيع در رى، تهران. نشر آستانه حضرت عبدالعظيم ۱۳۷۱.

5.اورسل، سفرنامه، ص۲۲۲

6.ياقوت حموى، همان، ج۳، ص۱۲۱

7.عبدالجبارعتبى، ترجمه تاريخ يمينى، به اهتمام جعفرشعار، بنگاه ترجمه ونشركتاب، ۱۳۷۵ش، ص۲۴۴

  • نام منبع :
    آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم حسني (ع) در گذشته و حال
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
    پیوند معرفی کتاب :
    http://www.hadith.net/post/51992
تعداد بازدید : 144699
صفحه از 303
پرینت  ارسال به