مدح و توصيف رى از ديدگاه مورخان و جهان گردان
بسيارى از مورخان، سياحان و جهان گردانى كه از رى بازديد كرده اند، عمدتاً آن را ستوده و به ذكر عظمت و بزرگى آن پرداخته اند و البته بعضى نيز در مذمّت آن چيزهايى گفته اند. مؤلف گمنام حدودالعالم كه تأليف خود را در اواخر قرن چهارم نگاشته است مى گويد: «رى شهرى است عظيم و آبادان و با خواسته و مردم و بازرگانان بسيار و مقرّ پادشاه جبال...». ۱
جيهانى در قرن پنجم آن را چنين توصيف مى كند:
«بزرگتر شهرى كه از شهرهاى ديالمه است رى، شهرى است كه چون از عراق بگذرى تا آخر اسلام بيرون از نيشابور هيچ شهرى بزرگتر و معمورتر و بامال تر و نعمت دارتر از آن نيست، اما عمارت آن به يكديگر نزديك و دهات و سواد رى بيشتر است. درازى شهر يك فرسنگ باشد و مانند آن در پهنا. بناهاى آن از گچ و خشت پخته باشد و آن را دروازه هاى معروف است...». ۲
