24 ـ رى و جغرافيا و تحولات آن، خليل كمره اى (معاصر)
ياقوت حموى در معجم البلدان در لغت «رى» گويد:
شهرى است مشهور، از شهرهاى بزرگ و بلاد معروف، ميوه هاى بسيار، محصول و بركات فراوانى دارد، حاجيان كه از راه خشكى به زيارت خانه خدا مى روند در شهر رى توقف مى كنند. مركز بلاد جبال است. بين آن تا نيشابور 160 فرسنگ و تا قزوين 27 فرسنگ است. بطلميوس گويد: طول شهر رى 85 درجه و عرض آن 37 درجه و 36 دقيقه است. ارتفاع آن 77 درجه زير 18 درجه از سرطان است. خارج از اقليم چهارم و داخل در اقليم پنجم است.
اين «رى» كه من ديده ام شهرى است در زيبايى شگفت كه با آجر مخطط رنگارنگ و محكم و با كاشى كارى ساخته شده و از بس شسته و روفته است، گويى زلف نيكوان است كه روغن زده باشند.
در فضاى وسيعى واقع است و كوهى بر آن مشرف است كه چيزى بر آن نمى رويد. شهرى بزرگ بوده كه اكثر آن خراب شده است. در سال 617 كه از جلوى
