به نظر مى رسد در تعميرات سال هاى اخير ايجاد شده باشد (هيلنبراند، همانجا؛ تحقيقات ميدانى). نماى خارجى برج فاقد ازاره است، پره ها از پايين برج آغاز، و در بالا در زير تزيينات طاس هاى بزرگ و كوچك رُخبام برج محو مى شود (مشكوتى، 215؛ تحقيقات ميدانى).
برج در حال حاضر داراى دو ورودى جنوب شرقى و شمال غربى است. سردر ورودى جنوب شرقى يا سردر اصلى پرنقش و نگار، و تا اندازه اى از بدنه برج بيرون آمده است. سعى معمار برآن بوده كه به تناسب و تقارن نقشه پره اى برج صدمه اى وارد نيايد. از اين رو، ورودى را در فضاى ميان دو پره ايجاد كرده است، اما در كل نقشه از هماهنگى و توازن گنبد قابوس برخوردار نيست. اين ورودى طاقى ضربى دارد كه از داخل، نوع چيدن آجرها به شكل جناغى است. بر پيشانى سردر، تزيينات زيبايى وجود داشته كه پس از تعمير، اثرى از آن باقى نمانده است. جاى آنها لوحى مرمرى با تاريخ 1301 ق در قاب بندى مستطيل نصب شده است. به نوشته لوحه تعمير اين بنا به فرمان ناصرالدين شاه و زير نظر امين السلطان، با اجراى ابوالحسن معمارباشى صورت گرفته است (شرف»، 8؛ اورسل، 223؛ كمال الدوله، «هفتم»؛ پرتر، همانجا، تحقيقات ميدانى). در همان زمان به دستور همو باغى نيز پيرامون برج احداث گرديد (اعتمادالسلطنه، 85؛ كرزن، 1/464؛ جكسن، 491).
اين ورودى با تركيبى ماهرانه و طاقچه سازى ها و نمايشگر شيوه كاملاً معمارانه است، قاب بندى هاى تو در تو نمونه ساده ترى از تزيينات مشابه آن در يادمان سميران (طارم) است. در گذشته رديفى از طاس هاى تقريبا با سطح صاف در قاب بالاى سردر قرار داشته است، شكلى كه اين برج را به يادمان هاى ديگر سلجوقى در شمال غرب ايران، مانند جامع دماوند، بناى پير تاكستان و برج نقاره خانه در رى پيوند مى دهد (هيلنبراند، رى، 83).
در نقشه اى كه پاسكال كست (1256 ـ 1257 ق، /1840 ـ 1841 م) از برج ارائه داده، پلكان در دل يكى از پرده ها مقابل ورودى نشان داده شده است؛ در همين محل

35 ـ دائرة المعارف بزرگ اسلامى، مؤلف مدخل: مهبانو عليزاده (معاصر).

بُرجِ طُغرُل، از مشهورترين برج آرامگاه هاى ايران، مدفن طغرل اول سلجوقى (د 455، ق /1063 م) و برخى ديگر از افراد اين خاندان كه در رى واقع شده است. به نوشته قزوينى رازى، طغرل در رى درگذشت و در «گورخانه اى پرزينت و آلت»، مدفون شد (ص 631؛ نيز نك: ظهرالدين، 22؛ راوندى، 112؛ بندارى، 31 ـ 32؛ براى اختلاف در محل دفن طغرل، نك: ابن خلكان، 5/67). در برخى متون از دفن افراد ديگر آل سلجوق، هم چون تتش الب ارسلان (د 488، ق /1095 م) و طغرل سوم (د 590 ق /1194 م) نيز در آرامگاه طغرل اول ياد شده است. از اين رو، مى توان از آن به عنوان آرامگاه خانوادگى سلجوقيان ياد كرد (نك: مجمل...، 465؛ كريمان، 2/182؛ نيز «شرف»، 6 ـ 7؛ بنجامين، 53).
برج طغرل از ديرباز، جهانگردان و پژوهشگران را به خود جلب كرده است. از اين رو، به ويژه در سفرنامه ها به نام برج طغرل يا برج رى اشاره شده است (پرتر، I/360؛ ديولافوا،133,136 ؛ موريه، 232,233). برج طغرل نمونه شاخص آن گونه برج آرامگاه هايى است كه هم چون گنبد قابوس با ميل آغاز مى شود (شرودر، 1022). نقشه برج از گونه اى است كه در سده هاى 4 ـ 8 ق /10 ـ 14 م رايج بوده است (نك: هيلنبراند، «برج... ^۱ »، 237؛ شيبانى، 9). تناسبات درست و تزيينات كاملاً دقيق آن، باعث شده است كه اين برج از جمله جذاب ترين و بى عيب ترين برج آرامگاه ها به شمار آيد (هيلنبراند، رى....، 82). در ساختمان برج از آجر استفاده شده است و نقشه داخلى آن مدور، و شكل خارجى آن ستاره اى به ترتيب به قطر 11 و 16 متر با 24 ترك (تحقيقات ميدانى؛ قس: ذكاء، 433؛ هيلنبراند، همانجا) و ارتفاع آن حدود 20 متر است (ذكاء، 438). برج برپى و بنيادى از قلوه سنگ و آجر برپا شده كه از ديده پنهان است. در حال حاضر پيرامون بنا به شعاع بيش از يك متر محوطه سازى شده كه