از موارد گونه دوم (يعنى مواردى كه مؤلف به نام كتاب تصريح نكرده و فقط به ذكر نام نويسنده و اسناد او بسنده كرده است)، مى توان از كتاب اخبارى و مورخ بزرگ بصره، يعنى ابوعبداللّه محمد بن زكريا، معروف به غلابى ۱ ياد كرد كه مؤلف در بخش حضرت فاطمه عليهاالسلام با عبارت «فى كتاب له» روايات فراوانى را از طريق او از راويان اهل سنت نقل كرده است. ۲
به احتمال قريب به يقين، منظور از اين كتاب، كتاب اخبار فاطمة ومنشأها ومولدها ۳ است كه با توجه به مفقود شدن اين كتاب، مى توان از اين طريق، به بخشى از مطالب آن دست يافت و اين نكته اى است كه بر اهميت كتاب عيون المعجزات مى افزايد.
حسين بن حمدان خصيبى جنبلايى (م 358ق)، شخصيت جنجالى قرن چهارم، ۴ ديگر مؤلفى است كه نويسنده در يك مورد ـ كه مربوط به ماجراى شهادت امام رضا عليه السلام است ـ گزارش مفصلى از او نقل كرده است. ۵ همين گزارش، با اختلافاتى اندك از جهت سند و متن، در كتاب الهداية الكبرى چاپ شده خصيبى موجود است. ۶
همين يك مورد، براى اثبات اين نكته كافى است كه كتاب خصيبى در قرن پنجم در ميان جوامع عوامانه اماميه شناخته شده بوده است. اين در حالى است كه در ميان جوامع علمى اماميه نويسنده و آثار او به علت گرايش هاى غاليانه اش و نيز تمايل او به شخصيت منفورى همچون محمد بن نصير نميرى ۷ مطرود شده بود و تا قرن ها بعد مورد بى توجهى كامل محافل علمى اماميه قرار داشت و احياى مجدد آن همچون بسيارى از نوشته هاى اين چنينى در قرن دوازدهم و در پرتو رشد جريان اخبارى گرى و نيز توجه به كتب معجزه نگارى توسط شخصيت هايى هم چون شيخ حر عاملى در اثبات الهداة و سيد هاشم بحرانى در مدينة المعاجز صورت گرفت.
عبداللّه بن جعفر حميرى (م پس از 290ق) از ديگر محدثان امامى متقدم است ۸ كه روايات او مورد توجه مؤلف قرار گرفته و در مواردى، به صورت مستقيم، از آن نقل كرده است ۹ كه ظاهر در استفاده از كتب اوست.
1.براى اطلاع از شرح حال او، ر. ك: رجال النجاشى، ص۵۵ ؛ جامع الرواة، ج۲، ص۱۱۴.
2.عيون المعجزات، ص۵۲ ـ ۵۷ .
3.رجال النجاشى، ص۵۵ .
4.براى اطلاع از احوال اين شخصيت، ر. ك: «حسين بن حمدان خصيبى و كتاب الهداية الكبرى»، صفرى، نعمت اللّه ، مجله طلوع، شماره ۱۶، ص۱۵ ـ ۴۶.
5.عيون المعجزات، ص۱۰۳ ـ ۱۰۷.
6.الهداية الكبرى، ص۲۸۲ ـ ۲۸۶.
7.براى اطلاع از احوال اين شخصيت و جايگاهش در ميان اماميه، ر. ك: كتاب الغيبة، ص۲۴۴؛ فرق الشيعة، ص۱۰۲ و ۱۰۳؛ بحار الانوار، ج۵۱ ، ص۳۶۷ و ۳۶۸.
8.رجال النجاشى، ص۲۱۹؛ الفهرست، ص۱۶۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۷۸.
9.به عنوان مثال: عيون المعجزات، ص۱۱۸ و ۱۲۲.
