از آثار آنها درآمد و مطالب آن از منابع اين دوره به منابع دوره هاى بعد راه يافته و به عنوان يكى از آثار شيعى در راه شناخت بيشتر مقامات ائمه عليه السلام مورد استناد قرار گرفت؛ به عنوان مثال، در حالى كه علامه مجلسى (م 1111ق) نويسنده اين اثر را نشناخته، آن را به عنوان يكى از مصادر كتاب بحارالانوار معرفى كرده و از آن با عنوان «كتاب لطيف» ياد كرده است. ۱
همچنين، شيخ حر عاملى (م 1104ق)، در حالى كه اين كتاب را منسوب به سيد مرتضى مى داند، آن را به عنوان يكى از منابع خود در كتاب مدينة المعاجز به عنوان يكى از منابع معتبر خود معرفى كرده است. ۲
2 ـ 2. محتوا
شايد بتوان محتواى اين كتاب را نمونه اى از باورهاى عوامانه نهادينه شده شيعيان در قرن پنجم به شمار آورد كه فرآيندى طولانى را از قرن دوم طى كرده و مراحل مختلف نظريه پردازى، حديث سازى و بالأخره، به دست آوردن پشتوانه هاى كلامى را پشت سر گذاشته است. همان طور كه از عنوان كتاب پيداست، ۳ (عيون المعجزات، يعنى چشمه هاى معجزه)، اين نوشته به منظور بيان معجزه ها و اعمال خارق العادة دوازده امام و نيز حضرت فاطمه عليهاالسلام نگاشته شده است.
انگيزه نگارش آن، طبق گفته نويسنده، مواجه شدن او با كتابى به نام تثبيت المعجزات، نوشته على بن احمد، معروف به ابوالقاسم كوفى (م 352ق) صاحب كتاب الاستغاثه بود كه گرچه در مقدمه آن وعده داده بود كه در آغاز به ذكر معجزات پيامبران پرداخته و سپس به آوردن معجزات ائمه معصوم عليهم السلام اقدام مى كند، اما نتوانسته بود به وعده خود در بخش دوم، يعنى بيان معجزات ائمه عليهم السلاموفا كند. از اين رو، حسين بن عبد الوهاب، به زعم خود، درصدد تكميل اين كاستى برآمده و كتاب عيون المعجزات را به عنوان تتمه كتاب تثبيت المعجزات نگاشت. ۴ انگيزه اصلى او اثبات امامت ائمه عليهم السلاماز راه بيان معجزات آنها بود كه در اصطلاح آن زمان به آن دلائل الامامة گفته مى شد.
از برخى از نسخه هاى خطى كتاب چنين برمى آيد كه حسين در اين كتاب، به اختصار و حذف اسناد كتاب مفصل تر بصائر الدرجات فى تنزيه النبوات اقدام كرده است كه نويسنده آن نامعلوم بوده و احتمال آن كه اين كتاب نيز از خود وى باشد، احتمال ضعيفى نيست. ۵
اما نكته جالب، آن است كه وى در مقدمه كتاب عيون المعجزات اين مطلب را يادآور مى شود كه نوشته او حد وسطى ميان ديدگاه هاى مرتفعه (غاليان) و مقصّره است و سعى او بر آن بوده كه هيچ
1.بحارالأنوار، ج۱، ص۱۱.
2.مدينة المعاجز، ج۱، ص۴۱.
3.نام هاى ديگرى همچون عيون المعجزات و فنون الكرامات المنتخب من بصائر الدرجات، فنون المعجزات المنتخب من بصائر الدرجات و الانوار المحمديه نيز براى اين نوشته ذكر شده است. ر. ك: اعيان الشيعة، ج۶ ، ص۸۳ .
4.عيون المعجزات، ص۷ و ۸ (مقدمه محقق).
5.رياض العلماء، ج۲، ص۱۲۳؛ اعيان الشيعة، ج۶ ، ص۸۳ .
