سيد قطب در ذيل آيه شريفه: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَــالَمِينَ» ، ^۱ از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلمنقل مى كند كه آن حضرت فرمود:
يكى از بندگان خداوند براى اظهار حمد و ستايش از حضرت حق اين عبارت را به زبان مى آورد: «يا ربِّ لك الحمدُ كما ينبغى لجلال وجهك و عظيم سلطانك». فرشتگان با شنيدن اين سخن، دست از كار كشيده، ندانستند چگونه بايد ثواب آن را بنويسند. پس به خداوند عرضه نمودند: پروردگارا، اين بنده تو سخنى بر زبان آورده كه ما نمى دانيم (پاداش) آن را چگونه ثبت كنيم، خداوند به فرشتگان مى فرمايد: «سخن او را همان گونه كه بر زبان رانده، ثبت كنيد تا آن هنگام كه به ملاقاتم مى آيد، پاداش آن را به وى عطا كنم».^۲
اين روايت، بدون اين كه توضيح و تفسيرى از آيه مورد اشاره را در برداشته باشد، صرفاً ارج و عظمتِ به جا آوردن ستايش خداوند و اثر آن را در زندگى دنيا و آخرت انسان يادآور مى گردد؛ در عين حال به طرزى دقيق و ظريف به آيه مورد نظر پيوند مى خورد. و به همين شكل است روايتى كه در ذيل آيه شريفه: «رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً ...» ، ^۳ آورده است. وى از عايشه همسر پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم نقل مى كند كه آن حضرت در دعاى خود بسيار اظهار مى كرد:
يا مقلب القلوب و الأبصار ثبِّت قلبى على دينك.
عايشه سبب تكرار اين دعا را از آن حضرت جويا مى شود. پيامبر در پاسخ وى مى فرمايد:
ليس من قلب الاّ و هو بين إصبعينِ مِن اصابعِ الرحمن، إذا شاء أنْ يقيمه أقامه، و إذا شاء أنْ يُزيغه أزاغَه.^۴
برطبق اين روايت آنچه پيامبر به جا مى آورده، تفسيرى عملى و عينى از اين آيت بزرگ بوده كه بازگو كننده سخن راسخان در علم و خردمندان است. حقيقت آن است كه پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم در موارد بسيارى انديشه ها و آموزه هاى قرآن را با به كار بستن آنها در ميدان زندگى به تفسير و تبيين مى نشسته است؛ از اين رو، مسلمانانى كه در آن فضا قرار داشتند، جهت گيرى رهنمودهاى قرآن را به سهولت و روشنى درمى يافتند. ^۵ همچنين در ذيل آيه: «وَمَا كَانَ لِنَبِىٍّ أَن يَغُلَّ وَمَن يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَـامَةِ ...» ، ^۶ دو روايت از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم و يك گزارش از سيره عملى صحابه گزارش مى كند كه به تعامل مثبت آن حضرت و صحابه با آيات قرآن و پياده كردن آن آيات در رفتار و سلوكشان اشاره دارد. سيد قطب در پرتو اين شيوه، جهت گيرى راستين، مثبت و سازنده رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم و صحابه را