دفاع از استظهار روايات در تفسير «اهل الذّكر»

در همه رواياتى كه ذيل آيه شريفه «فاسألوا اهل الذّكر» واردشده، با لحنى صريح و دال بر انحصار آمده است: «ماييم اهل ذكر». بل، در حديثى، محمد بن مسلم از امام باقر(ع) پرسيده است: انّ من عندنا يزعمون ان قول اللّه عزوجل «فاسئلوا اهل الذكر ان كنتم لاتعلمون» انّهم اليهود والنّصارى؟
حضرت در پاسخ فرموده اند: «اذا يدعونكم الى دينهم». ثم قال بيده الى صدره: «ونحن اهل الذكر ونحن المسئولون». ^۱
مى نگريد كه امام پنجم(ع) تفسير شائع «اهل الذّكر» را به «اهل كتاب» با اقامه دليل مردود دانسته اند.
در حديث مجلس مناظره امام هشتم(ع) با دانشمندان در حضور مأمون، همين تعبير با تاكيد بيشترى آمده است. و مهم تر آنكه، حضرت رضا(ع) ـ در اين روايت ـ خود تصريح فرموده اند: اين ـ تفسير اهل ذكر به اهل بيت(ع) ـ مدلول ظاهر و نه باطن آيه شريفه است. بنگريد:
وفيه [المجلس] قالت العلماء: فاخبرنا هل فسّر اللّه تعالى الاصطفاء فى الكتاب؟ فقال الرضا عليه السّلام: فسر الاصطفاء فى الظاهر سوى الباطن فى اثنى عشر موطنا وموضعا … واما التاسعة: فنحن اهل الذكر الّذين قال اللّه تعالى: «فاسئلوا اهل الذّكر ان كنتم لاتعلمون»؛ فنحن اهل الذكر فاسئلونا ان كنتم لاتعلمون؛ فقالت العلماء: انّما عنى بذلك اليهود والنصارى؛ فقال ابوالحسن: سبحان اللّه وهل يجوز ذلك اذا يدعونا الى دينهم ويقولون انّه افضل من دين الاسلام؟    فقال المأمون: فهل عندك فى ذلك شرح بخلاف ما قالوا يا اباالحسن؟ فقال: نعم، الذّكر رسول اللّه صلى الله عليه وآله ونحن اهله، وذلك بيّن فى كتاب اللّه عزّوجلّ حيث يقول فى سوره الطّلاق: «فاتقواللّه يا اولى الالباب الذين امنوا قد انزل اللّه اليكم ذكرا رسولا يتلوا عليكم آيات اللّه مبيّنات» ، فالذّكر رسول اللّه صلّى الله عليه وآله ونحن اهله …. ^۲
روايات ديگرى نيز در تفسير «اهل الذّكر» به اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ وارد شده است كه از ذكر آنها خوددارى مى شود. ^۳
از مجموعه روايات به دست مى آيد كه «اهل الذّكر» كسى جز پيامبر و امامان ـ عليهم السلام ـ نيست و اين ظاهر آيه شريفه است و از باب ـ به اصطلاح ـ جرى و بيان مصداق يا تطبيق نيست تا شامل ديگران هم بشود؛ بل، صريحا در برخى از روايات صحيح، تطبيق «اهل الذّكر» بر اهل كتاب رد شده است.