اجمالاً چنانچه سابق نقل شد كه امام فرموده : معالم دين خود را از عبدالعظيم اخذ كنيد و ديگر حضرت جواد و حضرت هادى بلكه عسكرى عليهم السلام هم فرمودند عبدالعظيم را زيارت كنيد ، ديگر توثيق بالاتر از اين است و كه را جرأت آن است كه توثيق آن حضرت نكند كه تالى عصمت است و شهرت و استفاضه زهد و ورع آن حضرت كافى از توثيق زيد و عمرو است ، چنانچه درباره مرحوم صدوق ـ اعلى اللّه مقامه ـ گفته اند كه احدى را جرأت آن نيست كه او را توثيق نكند ، بلكه توثيق ا و خلاف احترام است ، مثل آن است كه كسى از طبقه رعيّت ، امام عليه السلام را تعديل نمايد يا يك طلبه غير معروفى امضاء حكم مجتهد و حجة الاسلامى را نمايد ، اين است كه گفته اند : معرّف و معدّل بايد اقوى باشد . پس آنچه مرحوم سيّد الحكماء والمحققين در اين مقام فرمود نيز حاجت به تحقيق و تصديق نداد .
هفتم : از عالم فاضل سيّد حمدانى سيّد شدقم بن على الحسينى المدنى ـ رحمة اللّه عليه ـ نقل شده در كتاب « تحفة لباب الالباب فى ذكر نسب السادات الانجاب » در احوالات حضرت عبدالعظيم حديث مشهور را ذكر نموده بعد از آن فرموده به ترجمه فارسى :
عبدالعظيم صالح و عابد و پرهيزكار و زاهد بوده ، روزها روزه مى داشته و شب ها به عبادت بيدار بوده ، بعد از آن نقل زيارت آن حضرت را فرموده و بعد از آن گفته : جمع كننده اين كتاب فقير به سوى خداى غنى ، ابن على الحسينى المدنى به تحقيق خداوند منّت بر من گذارد به فضل و كرم خود ، دو مرتبه به زيارت آن حضرت مشرّف شدم الى آخره ^۱ .
هشتم : از قدماء نسّابه ابو اسماعيل ابراهيم بن عبداللّه بن حسن بن على

ودر اين مقام خوب است براى توضيح فرمايش جدّ اُمّى اجمالاً شرح اصول اسانيد احاديث و اخبار را در نزد محدّثين بيان نماييم ، پس مى گوييم :
اصول اسانيد چهار است :
اوّل صحيح .
دوّم : حسن .
سوّم : موثّق .
چهارم : ضعيف .
امّا روايت صحيح آن است كه همه سلسله سند او امامى و موثق باشند و آن روايت به توسط آنها متصل به معصوم باشد . و در كتاب « قوانين » عدالت و ضبط را هم قيد فرموده .
و روايت حسن آن است كه همه سلسله سند او امامى باشند و ممدوح ، به نحوى كه موجب اعتماد شود اگرچه به حدّ وثوق نرسد .
امّا روايت موثّق ، آن چنان است كه همه سند و روات آن موثّق باشند اگرچه همه آنها امامى نباشند . و بعضى اين قسم را قوى نام نهاده اند .
و روايت ضعيف آن است كه بعض از سند رجال و روات آن متصف به اوصاف مذكوره در آن سه قسم نباشد .
و معنى سند ، راه و طريق حديث است .
و معنى اسناد نسبت دادن آن است به گوينده چه از نبى و چه از امام عليه السلام .
و فرمايش مرحوم جدّ ، ميرداماد رحمه الله كه « مردم بينا و آگاه تهجير و تقبيح مى كنند توثيق كننده عبدالعظيم را » ، مقصود اين است كه آن حضرت اجلّ از آن است كه از طبقه رعيّت او را توثيق نمايند پس از اينكه امام او را توثيق فرموده و