نشود ؛ چراكه بهشت طيّب و پاك است و به غير از پاك در آن راه ندارد . بلى ، بعضى از نفوس و قلوب كه چندان كثافت شهوات بدنيّه و چرك تعلّقات دنيويّه به آن رسيده كه يكسره فاسد شده و ديگر قابل تنظيف و تطهير نيست كه در شأن آنها فرموده : « سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ ءَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ »^۱ اين گونه نفوس ، ابد الآباد از رحمت و فيض هاى الهى محروم و از مشاهده نعيم بهشت محجوب و در دركات دوزخ مخلّد مى باشند ، هرچند در دنيا در لباس اسلام زيست نماند .
و بعضى نفوس اگرچه چرك گرفته ولكن به اين حد نرسيده و قابل صفا و تطهير است و چون از براى انهماك در معاصى عرض عريضى است و مجال وسيعى دارد ، لذا از براى اين قسم از نفوس درجات و مراتبى هست بى شمار و هريك به حسب حال خود و به اندازه كثافت محتاجند به تطهير و پاك نمودن تا قابل مقام قرب و استعداد بهشت حاصل نمايند كه تطهير از چرك ظاهرى بدنى به آب است ولكن تطهير از چرك گناه و كثافت باطنى روحى و قلبى به آتش است . « نَارُ اللّهِ الْمُوقَدَةُ * الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الأَفْئِدَةِ »^۲ يا بايد به آتش دنيا بسوزد يا به آتش عقبى ؛ آتش دنيا آتش جنگ و محاربه با نفس به مخالفت شهوت و غضب و سوزانيدن نفس است در اين آتش كه آن را خاتم انبياء جهاد اكبر فرمود : اگر بنده عاصى به اين آتش دنيوى خود را پاك نمود و چرك خود شست و نفس امّاره را در آن آتش مجاهده سوزانيد و هلاك كرد خود را قابل

توست ؛ پس داخل شود به طبقه اعلاى جهنّم ، پس عذاب مى شود به بعض از گناهان خود ، و بعضى از ايشان مى رسد به او شدائد در محشر به بعض گناهان او ، پس بر مى چينند او را از اينجا و آنجا كسى كه مى فرستند او را از آقايان او ، از نيكان شيعه ، چنانچه مرغ دانه برمى چيند ، و بعضى از ايشان كسى است كه گناه او كمتر است و خفيف تر ، پس ظاهر مى شود از آن به شدائد و نوائب ، از سلاطين و غير ايشان و از آفات در بدن در دنيا تا چون در قبر گذارده شود طاهر شود ، و بعضى از ايشان كسى است كه مرگش نزديك مى شود و گناه بر او باقى مانده ، پس شديد مى شود بر او نزع روح و جان دادن او و كفاره مى شود از او ، و اگر باز مانده باشد بر او در وقت مردن براى او ناخوشى و اضطرابى دست مى دهد و مردم بر او كم حاضر شوند و ذلّتى بر او رسد پس كفّاره او شود ، و اگر باقى مانده باشد مى آورند او را و هنوز در لحد نگذارده پس او را مى گذارند و مردم متفرق مى شوند ، پس طاهر مى شود از آن به شدائد عرصات قيامت ، پس اگر اكثر و اعظم از آن است در طبقه اعلاى جهنّم و عذاب آن از همه محبّين ما بيشتر است و گناهش اعظم ، آنها را شيعه نگويند ولكن مى نامند ايشان را دوست و موالين اولياء ما و معادين اعداء ما ، به درستى كه شيعه ما كسى است كه مشايعت ما را كرده باشد و متابعت آثار ما نموده باشد و اقتدا به اعمال ما كرده باشد ^۱ .
مؤلف گويد : از اين حديث شريف معلوم مى شود گناه به منزله چرك و كثافت است ، تا از آن چرك تطهير و تنزيف نشود پاك و پاكيزه نگردد قابل بهشت