بود كه در عهد فرعون كه او كودكان را مى كشت و مردم كودكان را در كوهها و غارها و شكاف سنگها ^۱ پنهان مى كردند. جبرئيل عليه السلامبيامدى و ايشان را از گوشه پر خود شير دادى. پس آنان كه از پر جبرئيل عليه السلام شير خورده بودند، جبرئيل را بديدندى واين روايت محمد بن جرير الطبرى است و هر كجا آن اسب پاى ^۲ بر نهادى، سبز شدى از زمين. او برفت و پاره اى خاك از جاى سنب ^۳ برگرفت و گفت: اين اسبى است كه چون به وطى او جاى قدم او از زمين زنده مى شود، ممكن بود كه اين خاك بر جمادى زنند، ^۴ زنده شود، آن خاك نگاه مى داشت.
چون بنى اسرائيل آن حُليها در آتش انداختند او بيامد و آن ^۵ پاره خاك نيز در آتش انداخت و گفت: گوساله شو كه آن را آوازى بود ^۶ گوساله شد آن زر. ^۷ آواز گوساله كردن گرفت. ايشان گفتند: اين چيست؟ گفت: «هذا إِلهُكُمْ وَ إِلهُ مُوسى فَنَسِيَ» . و اين روايت ابن جرير است از ابن زيد و اين درست ^۸ نيست كه، سامرى ^۹ زرگرى استاد بود اين حليها بستد و از آن گوساله ساخت زرين و بياورد آن را و بر گذرگاه باد بنهاد و چنان ساخت كه باد به زير او در شدى به گلو و به دهن او ^۱۰ به در آمدى، خوار را ماندى و بانگ گوساله را. از آنجا كه مخارق او چنان ساخته بود كه آواز از او برون آمدى، خوار را ماندى. چون آوازى كه از مزمار و يَراع بيرون آيد مختلف بود به اختلاف مخارق. چون آواز از گوساله بيرون آمد، ايشان گفتند: اين چيست؟ آن ملعون گفت: اين خداى شما و خداى موسى است. موسى خداى را اينجا فراموش كرد و او آنجا رفت و براى آن از حيوانات گوساله اختيار كرد كه او

قتاده گفت: مراد آن است كه شما را به شام برم و منازل و مساكن آن كافران و فاسقان با شما نمايم تا بدانيد كه به ايشان چه رفت؛ عبرت گيريد و مثل آن نكنيد. حق تعالى گفت: برگردانم از آيات خود آن را كه تكبّر كنند در زمين به ناحق... . ^۱

گوساله سامرى

و حديث ساختن گوساله آن است كه راويان اخبار و اهل سير گفتند: چون خداى تعالى فرعون را هلاك كرد و مُلك و مِلك او به ميراث به بنى اسرائيل داد، موسى را گفتند: ما را كتابى بايد كه در او حرام و حلال باشد تا ما بر آن كار كنيم و ما را شرفى و ذكرى باشد. موسى عليه السلام گفت: چون من ^۲ بروم به مناجات به ميقات خداى تعالى، از او درخواهم تا اگر صلاح داند، مرا كتابى دهد كه در او احكام حلال و حرام باشد. آنگه برفت و هارون عليه السلام را به خلافت بر ^۳ جاى خود ^۴ بنشاند و قوم را به چهل روز وعده داد. [در] مدت ^۵ غيبت او، مردى منافق بود در امت، نام او سامرى و گفتند: سامرى لقب او بود و نامش ميخا بود. عبداللّه عباس گفت: نامش موسى بن ظفر بود و زرگر بود از اهل جاجر ^۶ مى بود و گفته اند از اهل با كرمى بود. بيامد و بنى اسرائيل را گفت: اين حليها كه شما از قبطيان بستده اى، شما را حلال نيست؛ چه آن غنيمت است و آن بر شما حرام بود. گفتند: پس چه بايد كردن؟ گفت حفره اى ببايد كندن و در آنجا نهادن تا موسى باز آيد. همچنين كنيم و چنان كردند.
روايتى ديگر آن است كه، آتشى بر افروخت و گفت: همه بيارى و در اين آتش اندازى و در يك روايت آن است كه پيش از آن سامرى، جبرئيل را ديده بود بر اسبى نشسته كه آن را فرس الحيوة گفتندى و او جبرئيل را بديد؛ براى آنكه از آن كودكان