خطيب بغدادى (م 463ق) در تعريف نسخه مى نويسد :
لأصحاب الحديث نسخة مشهورة كل نسخة منها تشتمل على أحاديث كثيرة يذكر إسناد النسخة في المتن الأوّل منها ثمّ يقول فيما بعده : بإسناده .. . إلى آخرها. ۱
يعنى احاديثى كه راوى با يك سند نوشته و در يك جزوه فراهم آورده ، نسخه ناميده مى شوند.
بر اين اساس ، نسبت دادن آنها به ائمه عليهم السلام با ترديد جدّى مواجه است ؛ زيرا اگر املاى امام و كتابت شاگرد باشد، چنان كه ذكر شد، آن را به عنوان مكتوب ائمه مى توان به شمار آورد؛ ولى در غير اين صورت ، مانند آن است كه راوى، احاديثى را مى شنود و خود مى نگارد، كه «أصول أربعمئة» و ساير نوشته هاى حديثى ياران ائمه عليهم السلام از اين جمله اند.
بجز اين ، مى توان شواهد ديگرى نيز ياد كرد : نجاشى در شرح حال «عبد اللّه بن ابراهيم بن الحسين بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام» مى نويسد :
له نسخة يرويها عن آبائه ... ۲
نسبت دادن نسخه به پدران خود با تعريفى كه خطيب بغدادى از نسخه ارائه كرده ، كاملاً سازگارى دارد؛ يعنى احاديثى را از اجداد خود ، نقل و ثبت كرده است و از اين رو ، نسخه ها را نمى توان به آبا نسبت داد ، چنان كه نمى توان گفت املاى يكى از آن بزرگواران است . بدين جهت ، اينكه برخى اين نسخه را در شمار مؤلّفات امام سجّاد عليه السلام آورده اند ، با وجود اين قرينه واضح ، خطاست. ۳
همچنين مرحوم سيّد حسن صدر در تأسيس الشيعة ، «كتاب جامع في الفقه» را به ثابت بن هرمز نسبت داده كه از امام سجّاد عليه السلام نقل كرده است و در ابتدا با عنوان: «اصحاب ائمه كه صاحب جوامع بزرگ فقهى بوده اند»، به بحث پرداخته است :
1.الكفاية في علوم الدراية ، ص ۲۲۴ .
2.رجال النجاشي ، ص ۲۲۴ (ش ۵۸۷) .
3.تدوين السنة الشريفة ، ص ۱۵۲ .
