البلدان» در «بلد» گفته: وَ قال عبدالكريم بن طاوس: بها قبر ابى جعفر محمّد بن على الهادى عليه السلام باتّفاق ^۱ .
سوم: از پسران حسن بن زيد بن الحسن عليه السلام ، ابوطاهر زيد است، و زيد را سه فرزند است: 1 ـ طاهر، مادرش اسماء دختر ابراهيم مخزوميّه است، و او را دو فرزند است به نام محمّد و على، و محمّد را سه دختر بود: خديجه و نفيسه و حسناء و اولاد ذكور نداشت، و مادر اين سه دختر از اهل صنعاء بوده و ايشان در صنعاء ساكن شدند. 2 ـ على بن زيد، 3 ـ امّ عبداللّه.
چهارم: از اولاد حسن بن زيد بن الحسن عليه السلام ، اسحاق است و اسحاق معروف بود به كوكبى، و او را سه پسر بوده: حسن و حسين و هارون، و هارون را پسرى بود جعفر نام، و جعفر را پسرى بود محمّد نام داشت، و او را در شهر آمل مازندران رافع بن ليث شهيد كرد، و قبرش گويند زيارتگاه است.
پنجم: از اولاد حسن بن زيد بن الحسن عليه السلام ، ابراهيم است، ابراهيم زنى از سادات حسينى گرفت و از وى پسرى آورد مسمّى به نام خود ابراهيم و پسرى ديگر آورد مسمّى به على، و از امة الحميد كه امّ ولدى بود و نسبش به عمر منتهى... . ^۲

همسر حضرت عبدالعظيم عليه السلام

... سوم حمزه، چهارم حسن و بعضى حسن نامى را از اولاد قاسم شمار نكرده اند بلكه از براى او سه پسر قائل شده اند، و امّا دو دختر او يكى خديجه است و آن زوجه ابن عم خود جناب عبدالعظيم حسنى مدفون به رى است و ديگر عبيده زوجه پسر عم خود طاهر بن زيد بن حسن بن زيد بن حسن است. ^۳

است هر آينه مثل كسى بودى كه زيارت امام حسين عليه السلام كرده باشد ^۱ .
بالجمله؛احاديث در فضيلت او بسياراست و حقير در «تحيّة الزّائر» و «هديّة الزّائرين» به برخى از آن اشاره كردم و صاحب بن عبّاد رساله مختصره در احوال آن حضرت نوشته و شيخ مرحوم محدّث متبحّر نورى ـ نَوَّرَاللّهُ مَرْقَدَه ـ آن رساله را در خاتمه «مستدرك» نقل فرموده، و من حاصل آن را در «مفاتيح» ذكر كردم. و جناب عبدالعظيم را پسرى بود به نام محمّد، او نيز مردى بزرگ قدر و به زهادت و كثرت عبادت معروف بود ^۲ .
مكشوف باد كه احقر در ايّام مجاورت ارض اقدس غرىّ و اوان استفاده از شيخ جليل علاّمة عصره و فريد دهره جناب آقاميرزا فتح اللّه مشهور به شريعت اصفهانى ـ دام ظله العالى ـ از جناب ايشان شنيدم كه فرمودند: يكى از علماى نسّابه كتابى تأليف نموده موسوم به «منتقله» و در آن كتاب شرح داده احوال هر يك از سادات را كه از جايى به جايى منتقل شدند. از جمله نوشته كه: محمّد بن عبدالعظيم منتقل شد به جانب سامره و در اراضى بلد و دُجَيل وفات يافت، و چون درست عبارت كلام ايشان را مستحضر نيستم به حاصل آن پرداختم. و بالجمله؛ جناب ايشان از نقل اين قضيّه در «منتقله» استظهار فرمودند كه اين قبر معروف به امامزاده سيّد محمّد كه در نزديكى «بلد» يك منزلى سامره واقع است، و به جلالت شأن و بروز كرامات معروف است، همان قبر محمّد بن عبدالعظيم حسنى باشد. لكن مشهور آن است كه آن قبر محمّد بن على الهادى عليه السلام است كه به جلالت شأن ممتاز است، و اوست كه حضرت امام حسن عسكرى عليه السلام به جهت مرگ او گريبان چاك زد، و همين بود معتقد شيخ مرحوم علاّمه نورى ـ طابَ ثَراه ـ و عامّه علما بلكه علماء عصر سابق چنان كه حَمَوى در «معجم