1 ـ صندوق عتيق:

اين صندوق يكى از باارزش ترين و نفيس ترين آثار تاريخى و صنعتى ايران است. چوب آن از عود و فوفل و گردو است و كتيبه هايى به خط نسخ و ثلث به طور برجسته در آن بكار رفته كه همگى مربوط به سال ساختمان آن يعنى 725 هجرى است.
بر روى حاشيه چهار طرف سطح فوقانى زيارت نامه اى به خط ثلث به اين شرح مرقوم گرديده است: «السلام عليك يا نبى اللّه، السلام عليك يا ولى اللّه، السلام عليك يا خليفة رسول اللّه، السلام عليك يافلذة كبد رسول اللّه، السلام عليك با حجّة اللّه على خير خلقه، السلام عليك يا امام المتقين، السلام عليك يا امام المسلمين، السلام عليك ايها الغايب الحاضر، السلام عليك ايها الشاب المعمر ـ ادركنى و خذ بيد ولاى».
بر حاشيه باريك ترى آيات 26 و 27 و 28 «سوره آل عمران» از قرآن كريم از «قل اللهم مالك الملك.... تا و الى اللّه المصير» به خط ثلث برجسته و در قسمت آخر آن هم دو آيه ديگر نوشته شده است.
بر بدنه هاى چهار طرف صندوق روى حاشيه دو كتيبه به خط عالى نسخ كه مخصوص زمان مغول است نوشته شده و بر يكى از آنها اين عبارت خوانده مى شود:
«بسم اللّه الرحمن الرحيم ـ امر به ترتيب هذا التربة الشريفه و الروضة المنيفة و المشهد المقدس و المرقد المنور لسيد الاعظم الاجل المعظم جلال آل طه و يس حبل اللّه فى الارضين سراج الملة و الدين عبدالعظيم بن عبداللّه بن على بن حسن بن زيد بن الحسن بن على بن ابيطالب عليهم الصلوة و السلام باشارة المولى الصاحب الاعظم و مفخر الحاج الحرمين دستور العهد خواجه نجم الحق و الدين محمد بن المولى الصاحب الاعظم سلطان الوزراء كهف الحرمين دستور الخافقين خواجه عز الحق و الدنيا و الدين محمد بن منصور الفومدى اعزاللّه انصاره و طاب مثوى آبائه العظام و اجداده الكرام و رزقه ايانا شفاعة اميرالمؤمنين و اولاده المعصومين الطيبين.»

بقعه مباركه

مجدالملك ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسى رادستانى قمى وزير سلطان بركيارق بن ملكشاه بن الب ارسلان سلجوقى بوده و اولين كسى است كه به امر سلطان بقعه اى بر فراز قبر حضرت عبدالعظيم حسنى در رى بنا كرده است.
قاضى نوراللّه شوشترى در حالات مجدالملك مى نويسد ^۱ : «و از آثار مجدالملك قبه حسن بن على عليه السلام است در بقيع كه على زين العابدين و محمد باقر و جعفر صادق و عباس بن عبدالمطلب عليهم السلام در آنجا آسوده اند و چهار طاق عثمان بن مظعون كه اهل سنت چنان مى پندارند كه مقام عثمان بن عفان است او بنا كرده و مشهد امام موسى كاظم و امام محمد تقى در مقابر قريش در بغداد هم او فرموده است و مشهد سيد عبدالعظيم حسنى در شهر رى و غير آن از مشاهد سادات علوى و اشراف فاطمى عليهم السلاماز آثار اوست.»
به نظر صاحب «جنة النعيم» بنيان گنبد حضرت عبدالعظيم از مجدالملك رادستانى است ولى بنيان رواق و ايوان را شاه طهماسب فرزند شماه اسماعيل صفوى در سال 944 هجرى گذارده است و ضريح نقره از فتحعليشاه قاجار و آيينه كارى و نقاشى ايوان جنوبى از آثار حسنه و ابنيه خيريه ميرزا آقاخان نورى صدر اعظم ايران ملقب به (اعتماد الدوله) مى باشد.

آثار مهمه تاريخى

از تاريخ ساختمان بقعه و بنيان گنبد به بعد تدريجا به همّت اشخاص خيّر مسلمان آثار ديگرى در آستانه بنا شده و مهمترين آنها كه تاكنون بجا مانده، آثار ذيل است كه تاريخچه آستانه را روشن مى سازد: