ابنيه آستانه حضرت عبدالعظيم به شرح زير است:

1. حرم:

همان طور كه اشاره شد حرم هسته مركزى و اصلى آستانه است و كهن ترين آثار تاريخى آستانه در همين بخش مشاهده مى شود. حرم متشكل از چند بخش است:
ساختمان اصلى حرم: در باب ساختمان حرم، پيش از روزگار سلجوقيان، آگاهى مستندى در دست نيست. براساس كهن ترين مأخذى كه به نظر رسيد، مجدالملك ابوالفضل اسعد بن محمد براوستانى (مق 492 ق / 1099 م) وزير شيعى مذهب بركيارق سلجوقى، «مشهد سيد عبدالعظيم حسنى به شهر رى و بسى از مَشاهد سادات علوى و اشراف فاطمى عليهم السلام فرموده با آلت و عدّت و شمع و اوقاف» (قزوينى رازى، 220). در 1347 ش كه تغييراتى در مجموعه آستانه پديد آمد مطلب فوق به اثبات رسيد، بدين گونه كه در تعمير مسجد بالاسر كه در سمت غربى حرم واقع است، پس از برداشتن بخشى از اندودِ ديوار، رگ چين آجرى آراسته اى هويدا شد. كارشناسان با آشكار شدن اين ديوار براى دستيابى به مدارك قطعى در باب تاريخ ساختمان حرم، در پيرامون درگاه اصلى حرم نيز به كاوش پرداختند. پس از برداشتن اندود آن قسمت نيز، خشت هاى پخته زيبا و سفال هاى عالى با نقش هاى دلپذير و ستون هاى كوچكى روى ديوار، با حاشيه اى در پيرامون درگاه حاوى كتيبه اى زيبا نمايان شد كه نام مجدالملك براوستانى را آشكارا به عنوان بانى حرم ياد كرده بود (پيرنيا، 5؛ مشاهدات نگارنده، زمستان 1365 ش). از سوى ديگر بر روىِ درِ آهنى كهنِ حرم، تاريخ 945 ق / 1538 م يعنى روزگار شاه طهماسب اول نقش شده است، ولى به نظر كارشناسان، اين در و كتيبه هاى كوفى آن بايد مربوط به روزگار سلجوقيان باشد كه سپس در روزگار صفويان بازسازى شده است (هدايتى، 24). بناى كنونى حرم، غير از بخش هاى كهن ترى كه به آن اشاره شد، بيش تر

آل بويه است (كريمان، 2/419، حاشيه). از اين رو مى توان گمان كرد كه دست كم همه اين بخش از حرم ساخته آل بويه بوده و سپس در روزگار سلجوقيان به دست مجدالملك قمى نوسازى شده است. با اين همه، برخى گفته اند كه همه اين سردر از آثار مجدالملك قمى و متعلّق به 495 ـ 498 ق است (مصطفوى، 1/146) كه اين تاريخ نادرست به نظر مى آيد.
از روزگار سلجوقيان تا صفويان آگاهى درست و چندانى در باب تعمير يا توسعه و احداث بناهاى تازه در آستانه در دست نيست، ولى آشكار است كه اين بقعه در طى روزگار مورد توجه اميران و سلاطين ايران، خاصه حاكمان شيعى مذهب بوده است، چنان كه حسام الدوله اردشير، امير آل باوند در طبرستان سالانه 200 دينار به آن بقعه اختصاص داده بود (ابن اسفنديار، 120). اين بقعه در روزگار تيموريان نيز مورد توجه بوده و آثارى از آن دوره برجاى است. شاهرخ تيمورى خود به زيارت آنجا رفته است. (عبدالرزاق سمرقندى، 2/321).
آستانه حضرت عبدالعظيم در روزگار صفويان كه نسب خويش را به امام زاده حمزه فرزند امام موسى كاظم مى رساندند، بسيار مورد توجه واقع شد و آثار و ابنيه اى در اطراف حرم بنياد گرديد و اهميت اين بقعه همواره فزونى يافت تا در روزگار قاجار كه به سبب نزديكى شهر رى به پايتخت، سخت مورد توجه واقع شد و بيش تر بناهاى وابسته به حرم عبدالعظيم و امام زاده حمزه در همين روزگار ساخته يا تكميل و تزيين گشت. در نيم سده اخير نيز آستانه حضرت عبدالعظيم، مانند ديگر بقاع متبركه و معروف ايران، رو به توسعه نهاد و با كشف آثار كهن و بسيار گرانبهايى از روزگار بويهيان به اين سوى، بر اهميت تاريخى آن بسى افزوده گشت و متوليان وقت به توسعه و تكميل و تزيين هرچه بيش تر آستانه و تعميرات بنيادى بخش هاى كهن و پرارزش آن چون ضريح و صندوق همت گماشتند.