337
شناخت نامه حضرت عبدالعظيم حسني (ع) و شهر ري ج13

مشخصات كامل در آن ذكر شده است.
براساس اين فرمان، 16 رقبه مزرعه و باغچه در رى و شميران و شهريار، از جمله املاك وقفى آستانه بوده كه امروزه 5 رقبه از آن باقى و در تصرف آستانه است (ايرانشهر، 2/1335) و بقيه در طى روزگار به علت نابسامانى هاى سياسى و سوء اداره آستانه، توسط كسانى تصرف شده است و كهن ترين رقبه وقفى مشخص، مزرعه مبارك آباد معروف به خيرآباد واقع در ناحيه خوار شهر رى بوده كه طغرل سلجوقى وقف آستانه كرده است (هدايتى، 90، «فرمان شاه طهماسب»). به جز فرمان شاه طهماسب، فرامين ديگرى از سلاطين صفويه و زنديه و قاجاريه در دست است. موقوفات آستانه شامل زمين هاى كشاورزى، روستا، قنات آب، ساختمان و اشياى گوناگون است (براى ساير موقوفات، نك: كتابخانه مركزى و مركز اسناد، فهرست ميكروفيلم ها، 1/10 ـ 12).

مآخذ:

ابن اسفنديار، محمد بن حسن، تاريخ طبرستان، به كوشش عباس اقبال، تهران، كلاله خاور، 1320 ش، ص 120؛ اصطخرى، ابواسحاق ابراهيم، مسالك و ممالك، به كوشش ايرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1347 ش، ص 170؛ اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان، مرآت البلدان، به كوشش پرتو نورى علاء و محمدعلى سپانلو، تهران، اسفار، 1364 ش، 1/513؛ ايرانشهر (ذيل اوقاف)، 2/1331 ـ 1332؛ بهبهانى، محمدباقر، تعليقات على منهج المقال، تهران، 1306 ق، ص 196؛ پيرنيا، محمد كريم، «درگاه و كتيبه آستانه حضرت عبدالعظيم»، مجله باستان شناسى و هنر ايران، س 2، شم 2 (بهار 1348 ش)، صص 4 ـ 6؛ جواهر كلام، عبدالعزيز، تاريخ تهران، تهران، منوچهرى، 1357 ش، صص 18، 30؛ حلى، حسن بن يوسف، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال، تهران، 1310 ق، ص 64؛ شوشترى، قاضى


شناخت نامه حضرت عبدالعظيم حسني (ع) و شهر ري ج13
336

وقف آستانه كرده بود، به سيد شرف الدين واگذاشته است (هدايتى، 90). از روى فرمان هاى دولتى كه از عهد صفويّه تاكنون به جاى مانده است مى توان سلسله متوليان آستانه را كه نوادگان آن ها تا چند سال پيش عهده دار توليت اين آستانه بودند شناخت. در روزگار شاه طهماسب، ميرزا حبيب اللّه، فرزند بزرگ ميرسيد حسين خاتم المجتهدين و نواده دخترى محقق ثانى، به توليت آستانه گمارده شد. سپس جاى او را ميرزا ابراهيم شيخ الاسلام نواده خاتم المجتهدين گرفت و توليت آستانه در خانواده او ادامه يافت (ايرانشهر، 2/1337). در 1330 ق/ 1912 م چندى پس از تشكيل وزارت معارف و اوقاف، توليت ميرزا هدايت اللّه از همان سلسله، از سوى كسانى كه مأمور نظارت و رسيدگى به موقوفات آستانه شده بودند، تأييد شد (همانجا) و فرزندان او نيز تا چند سال پيش اداره آستانه را به عهده داشتند. نام اين متوليان در فرامين شاهان صفوى و كتاب تحفه سامى اثر سام ميرزا فرزند شاه اسماعيل صفوى آمده است. از شاه عباس و شاه طهماسب دوم و اشرف افغان و كريم خان زند و شاهان قاجار نيز فرامينى درباره توليت در دست است.

بخش سوم ـ موقوفات

همگام با افزايش اهميت و توسعه آستانه حضرت عبدالعظيم، از ديرباز كسانى مزارع و املاك و رقبات و اشيايى غالبا با تعيين مورد مصرف آنها، وقف آستانه كرده اند و فرمان هايى نيز از سوى حاكمان وقت درباره موقوفات صادر شده كه هم اكنون پاره اى از آنها در دست است. كهن ترين خبرى كه درباره اوقاف آستانه ديده شد، روايت قزوينى رازى (ص 220) است كه مى گويد مجدالملك براوستانى اوقافى براى حضرت عبدالعظيم مقرر داشته است. كهن ترين فرمان دولتى در اين باره، فرمان مورخ 960 ق / 1553 م شاه طهماسب است كه صورت موقوفات غيرمنقول آستانه با

  • نام منبع :
    شناخت نامه حضرت عبدالعظيم حسني (ع) و شهر ري ج13
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 135411
صفحه از 393
پرینت  ارسال به