45
سُلَيم بن قيس هلالى
ابو صادق ، سُلَيم بن قيس هلالى عامرى از فقيهان ، محدّثان ، عالمان و بزرگان تابعيان است . او از ياران امام على و امام حسن و امام حسين و امام زين العابدين و امام باقر عليهم السلام است و او را در ميان ياران على عليه السلام كه عضو «شُرطةُ الخَميس (نيروهاى ويژه)» ۱ بودند و از پيشتازان در تأليف و ثبت و ضبط حقايق و تاريخ دانسته اند. كتاب او ـ كه با عناوين گونه گونى در مصادر شرح حال نگارى و كتاب شناسى آمده است ـ ، از مهم ترين كتاب هاى شيعى تلقّى شده است و برخى از عالمان ، با تعبير : «يكى از مهم ترين كتاب هاى اصل [ از اصول اربعمئه ]» ياد كرده اند .
اكنون كتابى با عنوان كتاب سُلَيم در اختيار است ، با نسخه هاى فراوان و طُرُق مختلف نقل . اين كتاب ، از همان روزگاران كهن ، در ميان علماى رجال و پژوهشگران فرهنگ اسلامى مورد گفتگو بوده است . برخى بر اين باور رفته اند كه كتاب سليم ، يكسر ، مجعول است و كسانى ديگر ، انتساب آن را به سليم ، استوار دانسته و كوشيده اند به اشكال ها و شبهه ها پاسخ گويند . همچنين ، عالمانى طريق احتياط پيموده ، كتاب را مدسوس (دستكارى شده) دانسته و به آميختگى استوار و نا استوار ، سَره و ناسَره و گزارش هاى درست و نادرست در آن ، حكم كرده اند . ۲
با اين همه ، روشن است كه درباره خود سليم ، ترديدى نيست و او از چهره هاى درخشان تاريخ تشيّع و از ياران و دوستدارانِ ارجمند امامان عليهم السلام و از شيفتگان خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله بود .
1.«الشُرطَة» به معناى «سرباز» است و جمع آن ، «شُرَط» به معناى «ياوران سلطان و واليان» است . به نخستين گروهى كه در جنگ ، حضور مى يابند و خود را براى مرگْ آماده مى سازند ، نيز «شُرطه» گفته مى شود (مجمع البحرين : ج ۲ ص ۴۹۲) ؛ و «الخميس» به معناى «لشكر» است ؛ زيرا لشكر ، پنج دسته دارد : طلايه ، دنباله ، راست ، چپ و قلب . و گفته شده است كه چون غنيمت جنگى پنج قسمت مى شود ، به لشكر ، «خميس» مى گويند (النهاية : ج ۲ ص ۷۹) .
2.براى آگاهى بيشتر درباره كتاب سليم و نظريات گوناگون درباره آن ، به مقدمه طبع اخير كتاب (قم : الهادى ، تحقيق محمّد باقر انصارى) مراجعه كنيد .
