۶۳۶۷.شرح نهج البلاغةـ به نقل از اَعمَش ـ: جرير و اشعث ، به دشت كوفه رفتند و در حال صحبت كردن و نكوهش على عليه السلام بودند . سوسمارى به سرعت از كنارشان گذشت . فرياد زدند : اى ابوحِسْل! ^۱ دستت را پيش آر تا براى خلافت ، با تو بيعت كنيم ! گفته اين دو به على عليه السلام رسيد . فرمود : «بدانيد كه آن دو ، روز قيامت ، در حالى محشور مى شوند كه پيشوايشان يك سوسمار است» .

۶۳۶۸.امام صادق عليه السلام :اشعث بن قيس در خون امير مؤمنان ، شريك است و دخترش جَعْده ، حسن عليه السلام را مسموم كرد و پسرش محمّد ، در ريختن خون حسين عليه السلام شركت جُست .

۶۳۶۹.تاريخ دمشقـ به نقل از ابراهيم ـ: چون پيامبر خدا درگذشت ، اشعث بن قيس و گروهى از عرب ، مرتد شدند و گفتند : نماز مى خوانيم ؛ ولى زكات نمى دهيم .
ابو بكر ، اين را نپذيرفت و گفت : حكمى را كه پيامبر خدا آورده ، وا نمى گذارم و آنچه را آزاد نهاده ، محدود نمى كنم و درباره آنچه پيامبر خدا از شما مى گرفته ، ذرّه اى كوتاه نمى آيم و با شما مى جنگم و اگر حتّى پايبند شترى را كه پيامبر خدا از شما مى گرفت ، از من دريغ داريد ، بر سر آن با شما مى جنگم .
ابو بكر، سپس تلاوت كرد: «و محمّد، جز پيام آورى كه پيش از او هم پيام آورانى [ آمدند و] درگذشتند ، نيست» .
پس اشعث بن قيس و گروهى از قومش در قلعه اى پناه گرفتند . اشعث [ به ابو بكر ]گفت : به هفتاد نفر ما امان دهيد . امان دادند و خود او پس از آن هفتاد نفر ، از قلعه پايين آمد و خود را داخل آن هفتاد نفر نكرد .
ابو بكر گفت : تو در امان نيستى و ما تو را مى كشيم .
گفت : آيا تو را به [ حُكمى] بهتر از اين ، راهنمايى نكنم؟ از من بر ضدّ دشمنت كمك بگير و خواهرت را به همسرى من درآور .
ابو بكر ، چنين كرد .

۶۳۶۷.شرح نهج البلاغة عن الأعمش :إنَّ جَريرا وَالأَشعَثَ خَرَجا إلى جَبّانِ ^۱ الكوفَةِ ، فَمَرَّ بِهِما ضَبٌّ يَعدو ، وهُما في ذَمِّ عَلِيٍّ عليه السلام ، فَنادَياه : يا أبا حِسلٍ ، هَلُمَّ يَدَكَ نُبايِعكَ بِالخِلافَةِ ! فَبَلَغَ عَلِيّا عليه السلام قَولُهُما ، فَقالَ : أما إنَّهُما يُحشَرانِ يَومَ القِيامَةِ وإمامُهُما ضَبٌّ . ^۲

۶۳۶۸.الإمام الصادق عليه السلام :إنَّ الأَشعَثَ بنَ قَيسٍ شَرِكَ في دَمِ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام ، وَابنَتُهُ جَعدَةُ سَمَّتِ الحَسَنَ عليه السلام ، ومُحَمَّدٌ ابنُهُ شَرِكَ في دَمِ الحُسَينِ عليه السلام . ^۳

۶۳۶۹.تاريخ دمشق عن إبراهيم :اِرتَدَّ الأَشعَثُ بنُ قَيسٍ وناسٌ مِنَ العَرَبِ لَمّا ماتَ نَبِيُّ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَقالوا : نُصَلّي ولا نُؤُدِّي الزَّكاةَ ، فَأَبى عَلَيهِم أبو بَكرٍ ذلِكَ ، قالَ : لا أحُلُّ عُقدَةً عَقَدَها ^۴ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، ولا أعقِدُ عُقدَةً حَلَّها رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، ولا أنقُصُكُم شَيئا مِمّا أخَذَ مِنكُم رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، ولَاُجاهِدَنَّكُم ، ولَو مَنَعتُموني ^۵ عِقالاً مِمّا أخَذَ مِنكُم نَبِيُّ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، لَجاهَدتُكُم عَلَيهِ ، ثُمَّ قَرَأَ : «وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ»^۶ الآيَةَ .
فَتَحَصَّنَ الأَشعَثُ بنُ قَيسٍ هُوَ وناسٌ مِن قَومِهِ في حصِنٍ ، فَقالَ الأَشعَثُ : اِجعَلوا لِسَبعينَ مِنّا أمانا ، فَجُعِلَ لَهُم ، فَنَزَلَ بَعدَ سَبعينَ ، ولَم يُدخِل نَفسَهُ فيهِم ، فَقالَ أبو بَكرٍ : إنَّهُ لا أمانَ لَكَ ، إنّا قاتِلوكَ ، قالَ : أفَلا أدُلُّكَ عَلى خَيرٍ مِن ذلِكَ ؟ تَستَعينُ بي عَلى عَدُوِّكَ ، وتُزَوِّجُني اُختَكَ ، فَفَعَلَ . ^۷