۶۳۷۰.الأخبار الطوال :اشعث در مدّت خلافت عثمان ، در آذربايجانْ اقامت داشت و حكومت او از عوامل نارضايتى مردم از عثمان بود ؛ زيرا عثمان ، پس از آن كه او را خويشاوند خود كرد و دخترش را براى پسر خويش به همسرى گرفت ، حاكم آذربايجانش نمود .

۶۳۷۱.امام على عليه السلام ـ از نامه اش به اشعث بن قيس ، كارگزار آذربايجان ـ :و بدان كه حكومت ، طعمه اى نيست [كه به چنگ آورده باشى] ؛ بلكه امانتى است كه به تو سپرده اند . تو امانتدار كسى هستى كه تو را به كار گمارده است و اين اختيار را ندارى كه بدون اجازه من به كار مردم بپردازى و بدون احتياط و اطمينان به كارهاى بزرگ مالى درآيى .
مالى از اموال خداى عز و جل در دست توست و تو خزانه دار آنى تا آن را به من بسپارى و اميدوارم كه بدترين فرمانرواى بر تو نباشم . والسلام!

۶۳۷۲.وقعة صِفّينـ به نقل از اشعث بن قيس ، از سخنرانى اش در آذربايجان ، پس از بيعت مردم با على عليه السلام ـ: اى مردم! امير مؤمنان ، عثمان ، مرا به حكومت آذربايجان گماشت و درگذشت ، در حالى كه حكومت در دست من بود .
مردم با على بيعت كرده اند و اطاعت ما از او ، همچون اطاعت از پيشينيان اوست و ماجراى ميان او و طلحه و زبير به آگاهى شما رسيده است و على در اين ماجرا بر آنچه از ما و شما پنهان مانده ، امين است .
پس چون به خانه اش آمد ، يارانش را فرا خواند و گفت : نامه على مرا به وحشت انداخته است و بى گمان ، او دارايى آذربايجان را مى گيرد . پس من به معاويه مى پيوندم .
يارانش گفتند : مرگ براى تو بهتر از اين است . آيا سرزمين و خاندان خود را رها مى كنى و دنباله رو مردم شام مى شوى؟!
اشعث، شرمگين شد و به راه افتاد تا بر على عليه السلام درآمد.

۶۳۷۰.الأخبار الطوال :كانَ [ الأَشعَثُ ] مُقيما بِأَذرَبيجانَ طولَ وِلايَةِ عُثمانَ بنِ عَفّانَ ، وكانَت وِلايَتُهُ مِمّا عَتَبَ النّاسُ فيهِ عَلى عُثمانَ ؛ لِأَنَّهُ وَلّاهُ عِندَ مُصاهَرَتِهِ إيّاهُ ، وتَزويجِ ابنَةِ الأَشعَثِ مِنِ ابنِهِ . ^۱

۶۳۷۱.الإمام عليّ عليه السلامـ مِن كِتابه إلَى الأَشعَثِ بنِ قَيسٍ عامِلِ أذربيجانَ ـ: وإنَّ عَمَلَكَ لَيسَ لَكَ بِطُعمَةٍ ، ولكِنَّهُ في عُنُقِكَ أمانَةٌ ، وأنتَ مُستَرعىً لِمَن فَوقَكَ ، لَيسَ لَكَ أن تَفتَاتَ ^۲ في رَعِيَّةٍ ، ولا تُخاطِرَ إلّا بِوَثيقَةٍ ، وفي يَدَيكَ مالٌ مِن مالِ اللّهِ عَزَّ وجَلَّ ، وأنتَ مِن خُزّانِهِ حَتّى تُسَلِّمَهُ إلَيَّ ، ولَعَلّي ألّا أكونَ شَرَّ وُلاتِكَ لَكَ ، وَالسَّلامُ . ^۳

۶۳۷۲.وقعة صفّين عن الأشعث بن قيسـ مِن خُطبَتِهِ في أذربيجانَ بَعدَ بَيعَةِ النّاسِ مَعَ عَلِيٍّ عليه السلام ـ: أيُّهَا النّاسُ ! إنَّ أميرَ المُؤمِنينَ عُثمانَ وَلّاني أذرَبيجانَ ، فَهَلَكَ وهِيَ في يَدي ، وقَد بايَعَ النّاسُ عَلِيّا ، وطاعَتُنا لَهُ كَطاعَةِ مَن كانَ قَبلَهُ ، وقَد كانَ مِن أمرِهِ وأمرِ طَلحَةَ وَالزُّبَيرِ ما قَد بَلَغَكُم ، وعَلِيٌّ المَأمونُ عَلى ما غابَ عَنّا وعَنكُم مِن ذلِكَ الأَمرِ .
فَلَمّا أتى مَنزِلَهُ دَعا أصحابَهُ فَقالَ : إنَّ كِتابَ عَلِيٍّ قَد أوحَشَني،وهُوَ آخِذٌ بِمالِ أذرَبيجانَ ، وأنَا لاحِقٌ بِمُعاوِيَةَ.
فَقالَ القَومُ : المَوتُ خَيرٌ لَكَ مِن ذلِكَ ، أَ تَدَعُ مِصرَكَ وجَماعَةَ قَومِكَ وتَكونُ ذَنَبا لِأَهلِ الشّامِ ؟ !
فَاستَحيى فَسارَ حَتّى قَدِمَ عَلى عَلِيّ . ^۴