117
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج12

۵۸۴۹.امام على عليه السلامـ در توصيف شهر بصره ـ: به خدا سوگند ، بر بصره روزگارى خواهد آمدكه از آن ، جز كُنگره هاى مسجدش در درون آب ، چون عرشه كشتى ، چيزى ديده نخواهد شد .

۵۸۵۰.نهج البلاغةـ از كلام امام عليه السلام در مذمّت مردم بصره ، پس از حادثه جمل ـ: «گويى مسجدشما را چون سينه كشتى مى بينم كه خداوند از بالا و پايين آن ، عذاب فروفرستاده و هر كه را در آن است ، غرق كرده است!» .
در روايتى ديگر ، چنين آمده است : «به خدا سوگند ، شهرتان غرق خواهد شد ومن گويى [ اكنون ]مسجد شهرتان را مى بينم كه چون سينه كشتى از آب بيرون مانده يا چون شترمرغى ، با سينه بر زمين خفته است» .
در روايتى ديگر نيز چنين است : «چون سينه مرغى در ميان موج دريا» .
و در روايتى ديگر است : «گويى شهرتان را مى بينم كه آب ، آن را فرا گرفته و ازآن ، جز كنگره هاى مسجد ، ديده نمى شود ؛ گويى سينه پرنده بر كوهه آب دريا[نشسته ]است» .
ابن ابى الحديد مى گويد : درست ، آن است كه اين حادثه خبر داده شده ، اتّفاق افتاده است ؛ چرا كه بصره دو بار غرق شد : يك بار در روزگار قادر باللّه ، و بارديگر در روزگار قائم بأمر اللّه ، كه همه آن غرق شد و چيزى از آن ، جز مسجدجامع باقى نماند و مانند نوك پرنده پيدا بود ، طبق آنچه امير مؤمنان خبر داده بود . آب از طرف درياى فارس ـ از سمتى كه امروزه به آن «جزيره فارس» گفته مى شود ـ و نيز از طرف كوه معروف به «سنامْ» ، بالا آمد و خانه ها را خراب وآنچه را در آنها بود ، غرق كرد و بسيارى از مردم بصره ، نابود گشتند .
گزارش هاى اين دو غرق شدن ، در پيش مردم بصره معروف است و آنها راپشت به پشت ، نقل مى كنند .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج12
116

۵۸۴۹.عنه عليه السلامـ في وصَفِ مَدينَةِ البَصرَةِ ـ: وَايمُ اللّهِ ، لَيَأتِيَنَّ عَلَيها زَمانٌ لا يُرى مِنها إلّا شُرُفاتُ مَسجِدِها فِي البَحرِ مِثلَ جُؤجُؤِ السَّفينَةِ . ۱

۵۸۵۰.نهج البلاغةـ مِن كَلامٍ لَهُ عليه السلام في ذَمِّ أهلِ البَصرَةِ بَعدَ وَقعَةِ الجَمَلِ ـ: كَأَ نّي بِمَسجِدِكُم كَجُؤجُؤِ ۲ سَفينَةٍ ، قَد بَعَثَ اللّهُ عَلَيهَا العَذابَ مِن فَوقِها ومِن تَحتِها ، وغَرِقَ مَن في ضِمنِها .
وفي رِوايَةٍ : وَايمُ اللّهِ ، لَتَغرَقَنَّ بَلدَتُكُم حَتّى كَأَ نّي أنظُرُ إلى مَسجِدِها كَجُؤجُؤِ سَفينَةٍ ، أو نَعامَةٍ جاثِمَةٍ .
وفي رِوايَةٍ : كَجُؤجُؤِ طَيرٍ في لُجَّةِ بَحرٍ .
وفي رِوايَةٍ اُخرى : ... كَأَ نّي أنظُرُ إلى قَريَتِكُم هذِهِ قَد طَبَّقَهَا الماءُ حَتّى ما يُرى مِنها إلّا شُرَفُ المَسجِدِ ، كَأَ نَّهُ جُؤجُؤُ طَيرٍ في لُجَّةِ بَحرٍ ۳ .
قال ابن أبي الحديد : والصحيح أنّ المُخبَر به قد وقع ، فإنّ البصرة غرقت مرّتين: مرّة في أيّام القادر باللّه ، ومرّة في أيّام القائم بأمر اللّه ، غرقت بأجمعها ولم يبقَ منها إلّا مسجدها الجامع بارزا بعضه كجؤجؤ الطائر ، حسب ما أخبر به أمير المؤمنين عليه السلام ، جاءها الماء من بحر فارس من جهة الموضع المعروف الآن بجزيرة الفرس ، ومن جهة الجبل المعروف بجبل السنام ، وخربت دورها ، وغرق كلّ ما في ضمنها ، وهلك كثير من أهلها .
وأخبار هذين الغرقين معروفة عند أهل البصرة ، يتناقلها خلفهم عن سلفهم . ۴

1.الأخبار الطوال : ص ۱۵۲ .

2.الجؤجؤ : الصَّدر (النهاية : ج ۱ ص ۲۳۲ «جؤجؤ») .

3.نهج البلاغة : الخطبة ۱۳ .

4.شرح نهج البلاغة : ج ۱ ص ۲۵۳ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج12
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: سلطانی، محمدعلی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 71917
صفحه از 591
پرینت  ارسال به