53
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج12

نيز نقل هاى فراوانى ندارند .
دو ديگر ، اين كه فضاى حاكم ، نه فقط در قرن اوّل ، بلكه قرن ها ، ستيز با فضايل علوى و مناقب آل اللّه عليهم السلام بود . از اين روى ، گزارش و گستراندن اين گونه اخبار ، پيامدهاى بس سنگين داشت . توجّه به چگونگى آن جو ـ كه براى پژوهشگران تاريخ اسلام ، روشن است ـ مى تواند توجيه گر كمبود گزارش هاى جريان هايى از اين دست باشد و حتّى فراتر از آن ، وجود همين مقدار را نيز بايد مرهون لطف الهى و عظمت حادثه ها و شگفتى آفرينى آنها دانست .
سه ديگر ، اين كه فراهم بودنِ زمينه رؤيت اين حادثه توسّط افراد بسيار نيز روشن نيست ؛ چون هم مدّت اين بازگشت ، بس اندك بوده است و هم نبايد به لحاظ چرايى و چگونگى حادثه ، آفتاب ، زياد بالا آمده باشد و احتمالاً تنها در مناطق قريب الاُفق ، اگر مانعى مانند ابر و غبارْ وجود نداشته ، قابل مشاهده بوده است . ۱
با اين همه و بر روى هم ، در مقايسه با گزارش هاى حوادث ديگر ، نقل اين حادثه چندان هم كم نيست . ناظران ، نوعا چون در متن حادثه هستند ، گزارش را چندان بااهميّت تلقّى نمى كنند و بر روايت آن ، همّت نمى ورزند ؛ امّا در نسل هاى بعدى ، گزارشگران اين حادثه چندان هم كم نيستند .
به هر حال ، وقوع «ردّ الشمس» ، قطعى است و گزارش هاى آن ، بسى استوار .

1.در اين باره نقلى وجود دارد كه احتمالاً از معصوم باشد : «دليل آن كه وقتى خورشيد براى على عليه السلام برگشت و براى ديگر ساكنان زمينْ اتفاق نيفتاد ، اين است كه خداوند ، همه آسمان را انباشته از ابر ساخت ، جز آن جايى كه امير مؤمنان و يارانش بودند و آن قسمت را بى ابر ساخت و خورشيد بر وى ، نمايان گشت» (بحار الأنوار : ج ۵۸ ص ۱۶۶ ح ۲۶ ، به نقل از : العلل ، محمّد بن على بن ابراهيم) .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج12
52

در جهان ، مشهور مى گشت و اقوام و ملل مختلف ، آن را نقل مى كردند ، نه اين كه گزارشگران آن ، بدين سان اندك باشند .
اين اشكال ، كه شايد كسانى پنداشته اند مهم ترين مشكل حادثه است ، هم پاسخِ نقضى دارد و هم حَلّى (اثباتى) .
امّا پاسخ نقضى : در تاريخ اسلام و در تاريخ حيات پيامبر صلى الله عليه و آله جريان «شق القمر» ، حادثه اى است واقعا شگفت ، و بلكه از «ردّ الشمس» نيز شگفت تر : ماه در پىِ درخواست مشركان و با اشارت معجزه آساى پيامبر صلى الله عليه و آله دو پاره شد و هر پاره اى در سويى قرار گرفت . مسافرانى كه از بيرون مكّه به آن ديارْ وارد مى شدند ، ديدند و اين رؤيت را به اطلاع قريش نيز رساندند . اين واقعه را همه مفسّران پذيرفته اند و آيات آغازينِ سوره قمر : «اقْتَرَبَتِ السَّـاعَةُ وَ انشَقَّ الْقَمَرُ وَ إِن يَرَوْاْ ءَايَةً يُعْرِضُواْ وَ يَقُولُواْ سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ ؛۱نزديك شد قيامت و از هم شكافت ماه ، و هرگاه نشانه اى ببينند ، روى برمى گردانند و مى گويند : سِحرى دائم است» ، آن را گزارش كرده و بر آن ، تأكيد ورزيده است . ۲ با اين همه ، نه شهرت روايى «شقّ القمر» ، فراتر از «ردّ الشمس» است و نه در ميان اقوام و ملل مختلف ، شهره آفاق گشته است و نه ... و به واقع ، اگر نبود آيات الهى و جاودان سازى آن حادثه توسّط وحى ، همين چند گزارش موجود نيز شايد اكنون در اختيار نمى بود و چه بسا حادثه «شقّ القمر» ، فراموش مى گشت!
از سوى ديگر و با نگاه حَلّى به مسئله ، بايد توجّه داشت كه متأسّفانه به جهاتى ـ كه اكنون جاى شرح و بسط آن نيست ـ ، فرهنگ كتابت حديث در قرن اوّل در ميان مسلمانان به شدّتْ سست گرديد و بدين سان ، آثار و مآثر بسيارى تباه گشت و گزارش ها و حديث هاى فراوان از دست رفت . از اين روى ، معجزات ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله

1.قمر ، آيه ۱ و ۲ .

2.ر . ك : كتاب هاى تفسير ، ذيل سوره و آيه .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج12
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: سلطانی، محمدعلی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 53325
صفحه از 591
پرینت  ارسال به