۶۳۲۰.شرح نهج البلاغةـ به نقل از عمر بن عبد العزيز ـ: نوجوان بودم كه قرآن را پيش يكى از فرزندان عتبة بن مسعود مى خواندم . روزى ، او به من برخورد ، در حالى كه من با بچّه ها بازى مى كردم و على را لعن مى كرديم . وى اين كار را ناپسند دانست و وارد مسجد شد .
من از بچّه ها جدا شدم و پيش او آمدم تا درس روزانه ام را نزدش بخوانم . وقتى مرا ديد ، برخاست و به نماز ايستاد و نمازش را طولانى كرد ، گويى كه از من قهر كرده بود ، به طورى كه آن را احساس كردم .
وقتى نمازش تمام شد ، با چهره اى گرفته به من نگاه كرد . به او گفتم : شيخ را چه شده است؟
به من گفت : پسرم! از گذشته تاكنون ، على را لعن مى كردى؟
گفتم : آرى .
گفت : كِى فهميدى كه خداوند ، پس از خشنودى از اهل بدر ، بر آنان خشم گرفته است؟
گفتم : اى پدر! آيا على از اهل بدر بود؟
گفت : واى بر تو! آيا همه بدر ، جز براى او بود؟
گفتم : ديگر تكرار نخواهم كرد .
گفت : به خدا سوگند مى خورى كه تكرار نكنى؟
گفتم : آرى . و پس از آن ، ديگر او را لعن نكردم .
افزون بر آن ، من در پاى منبر مدينه حاضر مى شدم و پدرم ـ كه در آن زمان ، امير مدينه بود ـ در روز جمعه خطبه مى خواند و مى شنيدم كه در خطبه خواندن ، توانا بود و زبانى گويا داشت ؛ ولى آن هنگام كه به لعن على مى رسيد ، ناگهان به لُكنت مى افتاد و چنان ناتوانى بر او چيره مى گشت و عرصه بر او تنگ مى شد كه خدا مى داند .
من از اين كار ، در شگفت مى شدم . روزى به وى گفتم : اى پدر! تو فصيح ترين و سخنورترينِ مردم هستى . چه طور است كه مى بينم در مَجالس خويش فصيح ترين سخنورى ؛ ولى آن گاه كه به لعن اين مرد (على عليه السلام ) مى رسى ، به لُكنت مى افتى؟
گفت : پسرم! شاميان و غير شاميانى را كه پاى منبر ما مى بينى ، اگر آنچه را پدرت از فضايل اين مرد مى داند ، مى دانستند ، هيچ يك از آنان از ما پيروى نمى كردند .
سخن پدرم در دلم جاى گرفت ، و نيز آنچه معلّمم در روزگار كودكى ام گفته بود . پس با خدا عهد بستم كه اگر از حكومت ، بهره اى به من برسد ، اين روش را عوض كنم .
هنگامى كه خداوند ، خلافت را به من داد ، اين روش را برانداختم و به جاى آن ، اين آيه را قرار دادم : «به درستى كه خداوند به دادگرى و نيكوكارى و بخششِ به خويشاوندان ، فرمان مى دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم ، باز مى دارد . او به شما اندرز مى دهد ، باشد كه پند گيريد» .
او اين فرمان را به همه جا نوشت و تبديل به سنّت شد .

۶۳۲۰.شرح نهج البلاغة عن عمر بن عبد العزيز :كُنتُ غُلاما أقرَأُ القُرآنَ عَلى بَعضِ وُلدِ عُتبَةَ بنِ مَسعودٍ ، فَمَرَّ بي يَوما وأنَا ألعَبُ مَعَ الصِّبيانِ ، ونَحنُ نَلعَنُ عَلِيّا ، فَكَرِهَ ذلِكَ ودَخَلَ المَسجِدَ ، فَتَرَكتُ الصِّبيانَ وجِئتُ إلَيهِ لَأدُرسَ عَلَيهِ وِردي ، فَلَمّا رَآني قامَ فَصَلَّى وأطالَ فِي الصَّلاةِ ـ شِبهَ المُعرِضِ عَنّي ـ حَتّى أحسَستُ مِنهُ بِذلِكَ ، فَلَمَّا انفَتَلَ مِن صلاتِهِ كَلَحَ ^۱ في وَجهي ، فَقُلتُ لَهُ : ما بالُ الشَّيخِ ؟ فَقالَ لي : يا بُنَيَّ ، أنتَ اللاّعِنُ عَلِيّا مُنذُ اليَوم ؟ قُلتُ : نَعَم . قالَ : فَمَتى عَلِمتَ أنَّ اللّهَ سَخِطَ عَلى أهلِ بَدرٍ بَعدَ أن رَضِيَ عَنهُم ؟ فَقُلتُ : يا أبَتِ ، وهَل كانَ عَلِيٌّ مِن أهلِ بَدرٍ ؟ فَقالَ : وَيحَكَ ! وهَل كانَتَ بَدرٌ كُلُّها إلّا لَهُ ! ! فَقلُتُ : لا أعودُ ، فَقالَ : آللّهَ أنَّكَ لا تَعودُ ؟ قُلتُ : نَعَم . فَلَم ألعنَهُ بَعدَها .
ثُمَّ كُنتُ أحضُرُ تَحتَ مِنبَرِ المَدينَةِ ، وأبي يَخطُبُ يَومَ الجُمُعَةِ ـ وهُوَ حينَئِذٍ أميرُ المَدينَةِ ـ فَكُنتُ أسمَعُ أبي يَمُرُّ في خُطَبِهِ تَهدِرُ شَقاشِقُهُ ^۲ ، حَتّى يَأتِيَ إلى لَعنِ عَلِيٍّ عليه السلام فَيُجَمجِمُ ^۳ ، ويَعرِضُ لَهُ مِنَ الفَهاهَةِ وَالحَصرِ مَا اللّهُ عالِمٌ بِهِ ، فَكُنتُ أعجَبُ مِن ذلِكَ، فَقُلتُ لَهُ يَوما : يا أبَتِ، أنتَ أفصَحُ النّاسِ وأخطَبُهُم ، فَما بالي أراكَ أفصَح خَطيبٍ يَومَ حَفلِكَ ، حَتّى إذا مَرَرتَ بِلَعنِ هذَا الرَّجُلِ صِرتَ ألكَنَ عَيِّيا ^۴ !
فَقالَ : يا بُنَيَّ ، إنَّ مَن تَرى تَحتَ مِنبَرِنا مِن أهلِ الشّامِ وغَيرِهِم ، لَو عَلِموا مِن فَضلِ هذَا الرَّجُلِ ما يَعلَمُهُ أبوكَ لَم يَتبعَنا مِنهُم أحَدٌ .
فَوَقِرَت كَلِمَتُهُ في صَدري ؛ مَعَ ما كانَ قالَهُ لي مُعَلِّمي أيّامَ صِغَري ، فَأَعطَيتُ اللّهَ عَهدا ؛ لَئِن كانَ لِي في هذَا الأَمرِ نَصيبٌ لاُغَيِّرَنَّهُ ، فَلَمّا مَنَّ اللّهُ عَلَيَّ بِالخِلافَةِ أسقَطتُ ذلِكَ ، وجَعَلتُ مِكانَهُ : «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاءِحْسَـنِ وَ إِيتَآىءِ ذِى الْقُرْبى وَ يَنْهى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْىِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ» . وكَتَبَ بِهِ إلَى الآفاقِ ، فَصارَ سُنَّةً . ^۵