157
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج11

۵۲۹۷.امام على عليه السلامـ در سخنرانى اش در وصف آسمان ـ: بدون در آويختن ، قسمت هاى بازِ آسمان را نظم داد ، و شكاف هاى گشوده اش را بر هم آورد ، و بين آنها و همگون هاى آنها را پيوند داد ، و براى فرشتگانى كه فرمان او را فرو مى آورند و اعمال بندگان را بالا مى برند ، دشوارى هاى رفتن به بالاى آسمان را نرم ساخت .
به هنگامى كه آسمانْ دود متراكم بود ، ۱ آن را فرا خوانْد و دستگيره هاى آسمان به هم پيوند خورد ، و پس از بسته شدن درهاى آن ، آن را گشود ، و از شهاب هاى روشن ، نگهبانانى بر گذرگاه هاى آن نهاد ، و به قدرت خود ، از لرزش آن در فضاى شكافته ، نگاهش داشت .
و به آسمانْ فرمان داد كه به فرمان او گردن نهد و بِايستد ، و خورشيدِ آن را نشانى قرار داد كه روزش را روشن سازد ، و ماه را نشانى كه تاريكىِ شب را از بين ببرَد ، و آن دو را در منزلگاه هايشان روان ساخت ، و حركت آن دو را در خانه هاى معيّن ، قرار داد تا به آن دو ، شب و روز ، از هم تميّز پيدا كنند و شمار سال ها و حساب ها با جابه جا شدن آن دو ، دانسته شود .
آن گاه ، در فضاى هر آسمان ، فلكِ آن را بياويخت ، و از دُرهاى تابنده و ستارگان درخشان ، آن را آذين بست ، و با شهاب هاى تيز ، به گوشْ ايستادگان را برانْد ، و ستارگان را به گونه هاى گوناگون ، روان ساخت : ثابت ها را ثابت ، روندگان را روان ، و نيز بالا رونده ها ، و فرود آينده ها ، و نحس ها و سعدهاى آنها را .

1.امروزه دانشمندانِ نجوم بر اين باورند كه پيدايش اين جهان ، نتيجه انفجار بزرگى بود كه از آن ، دودى متشكّل از ذرّه هاى لطيف به وجود آمد و در پى آن ، آرامش و تاريكىِ قيرگونى فراگير شد . آن گاه ذرّات ، شروع به گِرد آمدن در جاهاى مشخّص كردند و جِرم را به وجود آوردند . چندى نگذشت كه عمليات اتمى شروع شد و اجرام ياد شده را به ستارگانى نورانى تبديل نمود . و در كلام امام عليه السلام كه فرمود : «فالتحمت عُرى أشراجها ؛ و آسمان ، اجرام خود را به هم پيوند داد» ، تشبيه ستارگان كهكشان ها به حلقه هاى مرتبط به يكديگر توسّط قدرت جاذبه ، و تأثيرهاى متقابل بين آنهاست . و پس از پيدايش ، ستارگان سوزان در گردش ، شروع به پرتاب نمودن گداخته هايى كردند كه سيّاراتى نظير زمين ، از آنها شكل گرفتند و اين ، چيزى است كه امام عليه السلام از آن به اين جمله تعبير كرده است : «و فتق بعد الإرتتاق ؛ پس از بسته شدن ، آن را گشود» (تصنيف نهج البلاغة : ص ۷۷۹) .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج11
156

۵۲۹۷.عنه عليه السلامـ مِن خُطبَةٍ لَهُ في صِفَةِ السَّماءِ ـ: ونَظَمَ بِلا تَعليقٍ رهواتِ ۱ فُرَجِها ، ولاحَمَ صُدوعَ انفِراجِها ، ووَشَّجَ بَينَها وبَينَ أزواجِها ، وذَلَّلَ لِلهابِطينَ بِأَمرِهِ وَالصّاعِدينَ بِأَعمالِ خَلقِهِ حُزونَةَ ۲ مِعراجِها ، وناداها بَعدَ إذ هِيَ دُخانٌ ۳ ، فَالتَحَمَت عُرى أشراجِها ۴ ، وفَتَقَ بَعدَ الِارتِتاقِ صَوامِتَ أبوابِها ، وأقام رَصَداً مِنَ الشُّهُبِ الثَّواقِب عَلى نِقابها ، وأمسَكَها من أن تَمورَ في خَرقِ الهَواءِ بِأَيدِهِ ۵ ، وأمَرَها أن تَقِفَ مُستَسلِمَةً لِأَمرِهِ ، وجَعَلَ شَمسَها آيَةً مُبصِرَةً لِنَهارِها ، وقَمَرَها آيَةً مَمحُوَّةً مِن لَيلِها ، وأجراهُما في مَناقِلِ مَجراهُما . وقَدَّرَ سَيرَهُما في مَدارِجَ دَرجِهِما ؛ لِيُمَيِّزَ بَينَ اللَّيلِ وَالنَّهارِ بِهِما ، ولِيُعلَمَ عَدَدُ السِّنينَ وَالحِسابُ بِمَقاديرِهِما . ثُمَّ عَلَّقَ في جَوِّها فَلَكَها ، وناطَ بِها زينَتَها من خَفِيّاتِ درارِيِّها ومَصابيحِ كَواكِبِها ، ورَمى مُستَرقِي السَّمعِ بِثَواقِبِ شُهُبِها وأجراها عَلى أذلالِ ۶ تَسخيرِها مِن ثَباتِ ثابِتِها ومَسيرِ سائِرِها وهُبوطِها وصُعودِها ونُحوسِها وسُعودِها . ۷

1.الرهوات : أي المواضع المتفتّحة منها ، وهي جمع رهوة (النهاية : ج ۲ ص ۲۸۵ «رها») .

2.الحُزُونة : الخُشونة (النهاية : ج ۱ ص ۳۸۰ «حزن») .

3.يتصوّر علماء الفلك اليوم أنّ أوّل نشوء الكون كان نتيجة انفجار كبير شاع منه دخان مؤلّف من دقائق ناعمة ، وساد عندها في الكون سكون وظلام دامس ، ثمّ بدأت الذرّات تتجمّع في مناطق معيّنة مشكّلة أجراما ، ما لبثت أن بدأت فيها التفاعلات النوويّة ، التي جعلت هذا الأجرام نجوما مضيئة . وفي قول الإمام : «فالتحمت عرى أشراجها» تشبيه لنجوم المجرّة بالحلقات المرتبطة ببعضها بوشاج الجاذبيّة والتأثير المتبادل . وبعد نشوء النجوم الملتهبة الدائرة بدأت تقذف بالحمم التي شكّلت الكواكب السيّارة كالأرض وغيرها ، وهو ما عبّر عنه الإمام عليه السلام بـ «وفتق بعد الارتتاق» (تصنيف نهج البلاغة : ص ۷۷۹) .

4.أسرَجْتُ العَيبةَ وشرَجْتُها : إذا شَددْتُها بالشَّرَجِ ؛ وهي العُرَى (النهاية : ج ۲ ص ۴۵۶ «شرج») .

5.الأيدُ : القُوّة (النهاية : ج ۱ ص ۸۴ «أيد») .

6.أي على وجوهِها وطرُقها ، وهو جمع ذِلٍّ (النهاية : ج ۲ ص ۱۶۶ «ذلل») .

7.نهج البلاغة : الخطبة ۹۱ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج ۵۷ ص ۱۰۸ ح ۹۰ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج11
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: سلطانی، محمدعلی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 101247
صفحه از 613
پرینت  ارسال به