۵۵۷۴.امام صادق عليه السلام :هنگامى كه امير مؤمنان به سوى نهروانيان مى رفت ، در محلّه قَطُفتا ^۱ فرود آمد . مردم ناحيه بادَرويا ^۲ نزد وى آمدند و از سنگينى ماليات خود ، شكايت كردند و به زبان نبطى به آن حضرت گفتند كه همسايگانى دارند كه زمين هايشان بيشتر و مالياتشان كمتر است . امام عليه السلام به زبان نَبْطى پاسخ داد : «وغرزطا من عوديا» ^۳ ، يعنى : «بسا رجزى كوتاه كه بهتر از رجز بلند است» .

۵۵۷۵.المناقب ، ابن شهر آشوب :روايت شده كه على عليه السلام به دختر يزدگِرد فرمود : «نام تو چيست؟» .
گفت : جهان بانو .
فرمود : «نام تو شهربانوست» و به فارسى پاسخ او را داد .

۵۵۷۶.الخرائج والجرائحـ به نقل از ابن مسعود ـ: من در مسجد پيامبر خدا ، نزد امير مؤمنان نشسته بودم كه مردى فرياد زد : «چه كسى مرا به سوى فردى كه از او دانش فرا گيرم ، راهنمايى مى كند؟» و گذشت .
به وى گفتم : اى مرد! آيا سخن پيامبر خدا را شنيده اى كه فرمود : «من شهر دانشم و على ، دروازه آن است»؟
گفت : آرى .
گفتم : كجا مى روى؟ اين ، على بن ابى طالب عليه السلام است .
مرد برگشت و دو زانو در برابر على عليه السلام نشست .
[ على عليه السلام ] به وى فرمود : «از كدام شهر هستى؟» .
پاسخ داد : از اصفهان .
على عليه السلام فرمود : بنويس : على فرزند ابو طالب چنين اِملا كرد كه . . . .
مرد گفت: اى امير مؤمنان! بيش از اين به من بياموز .
به زبان [ فارسى و گويشِ] اصفهانى فرمود : «اَروت اين وَس» ، يعنى : براى امروزت همين بس است .

۵۵۷۷.عيون أخبار الرضا عليه السلامـ به نقل از ابا صَلْت هَروى ـ: امام رضا عليه السلام با مردم به زبان خود آنان سخن مى گفت و سوگند به خدا ، فصيح ترين و داناترينِ مردم به هر زبان و گويش بود . روزى به ايشان گفتم : اى پسر پيامبر خدا! من از آگاهى شما به اين زبان ها با اين اختلاف هاى زبانى در شگفتم .
فرمود : «اى ابا صَلْت! من حجّت خدا بر مردم هستم و خداوند ، كسى را كه به زبان مردم آگاهى نداشته باشد ، حجّت بر آنان قرار نمى دهد . آيا سخن امير مؤمنان به گوش تو نخورده كه فرمود : به ما فصلُ الخطاب داده شده است و آيا فصل الخطاب ، جز آگاهى از زبان هاست؟» .

۵۵۷۴.عنه عليه السلام :إنَّ أميرَ المُؤمِنينَ عليه السلام حينَ أتى أهلَ النَّهرَواِن نَزَلَ قَطُفتا ^۱ ، فَاجتَمَعَ إلَيهِ أهلُ بادرويا ^۲ ، فَشَكوا ثِقَلَ خَراجِهِم ، وكَلَّموهُ بِالنَّبَطِيَّةِ ، وأنَّ لَهُم جيرانا أوسَعَ أرضا وأقَلَّ خَراجا ، فَأَجابَهُم بِالنَّبَطِيَّةِ : وغرزطا من عوديا .
قالَ : فَمَعناهُ : رُبَّ رَجَزٍ صَغيرٍ خَيرٌ مِن رَجَزٍ كَبيرٍ . ^۳

۵۵۷۵.المناقب لابن شهر آشوب :رُوِيَ أ نَّهُ قالَ [عَلِيٌّ] عليه السلام لِابنَةِ يَزدجَردَ : ما اسمُكِ ؟ قالَت : جَهان بانُوَيهِ . فَقالَ : بَل شَهرَ بانُوَيهِ . وأجابَها بِالعَجَمِيَّةِ . ^۴

۵۵۷۶.الخرائج والجرائح عن ابن مسعود :كُنتُ قاعِدا عِندَ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام في مَسجِدِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله إذ نادى رَجُلٌ : مَن يَدُلُّني عَلى مَن آخُذُ مِنهُ عِلما ؟ ومَرَّ .
فَقُلتُ لَهُ : يا هذا ، هَل سَمِعتَ قَولَ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله : أنَا مَدينَةُ العِلمِ وعَلِيٌّ بابُها ؟
فَقالَ : نَعَم . قُلتُ : وأينَ تَذهَبُ وهذا عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ ؟ فَانصَرَفَ الرَّجُلُ وجَثا بَينَ يَدَيهِ . فَقالَ عليه السلام لَهُ : مِن أيِّ بِلادِ اللّهِ أنتَ ؟ قالَ : مِن أصفَهانَ . قالَ لَهُ : اُكتُب : أملى عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام ... قالَ : زِدني يا أميرَ المُؤمِنينَ . قالَ ـ بِاللِّسانِ الأَصفَهانِيِّ ـ : أروت إين وَس . يَعنِي اليَومَ حَسبُكَ هذا . ^۵

۵۵۷۷.عيون أخبار الرضا عليه السلام عن أبي الصَّلت الهرويّ :كانَ الرِّضا عليه السلام يُكَلِّمُ النّاسَ بِلُغاتِهِم ، وكانَ وَاللّهِ أفصَحَ النّاسِ وأعلَمَهُم بِكُلِّ لِسانٍ ولُغَةٍ ، فَقُلتُ لَهُ يَوما : يَا بنَ رَسولِ اللّهِ إنّي لَأَعجَبُ مِن مَعرِفَتِكَ بِهذِهِ اللُّغاتِ عَلَى اختِلافِها !
فَقالَ : يا أبَا الصَّلتِ أنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلى خَلقِهِ ، وما كانَ اللّهُ لِيَتَّخِذَ حُجَّةً عَلى قَومٍ وهُوَ لا يَعرِفُ لُغاتِهِم ، أو ما بَلَغَكَ قَولُ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام : اُوتينا فَصلَ الخِطابِ ؟ فَهَل فَصلُ الخِطابِ إلّا مَعرِفَةُ اللُّغاتِ ؟ ^۶