37
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج11

۵۰۴۰.امام على عليه السلامـ در تنزيه خداى عز و جل ـ: ذهن ها او را مى شناسند ، نه از روى حس ، و ديده ها به او گواهى مى دهند ، نه با رو به رو شدن ، و وَهْم ها بر او احاطه نمى يابند ؛ بلكه براى آنها از طريق خودِ آنها تجلّى مى يابد .

۵۰۴۱.امام على عليه السلام :خجسته است خدايى كه ژرف نگرى انديشه ها، او را درك نمى كند ، و ژرف كاوى تيزهوشى ها به او نمى رسد !

۵۰۴۲.امام على عليه السلامـ در تنزيه خداى عز و جل ـ: خِردها ، براى او حدّى نمى يابند تا مشابهى داشته باشد ، و وَهْم ها ، او را اندازه نمى توانند گرفت تا همانندى داشته باشد .

۵۰۴۳.امام على عليه السلام :سپاسْ خدايى را كه وَهْم ها جز [ شناخت] وجودش از دستيابى به او منع شده اند ، و خِردها از تخيّل ذات او باز داشته شده اند ؛ چون ذات او از تشابه و هم شكلى به دور است .

۵۰۴۴.امام على عليه السلام :ازلى بودن او ، مانعى است براى جولان افكار ، و ابدى بودن او ، بازدارنده اى است براى بلندنگرى خِردها .

۵۰۴۵.امام على عليه السلام :اى سؤال كننده ! بنگر و از آنچه قرآن در وصف خداوند ، تو را بدان راهنمايى كرده ، پيروى كن ، و از نور هدايت قرآن ، روشنايى گير .
آنچه شيطان ، دانستن آن را بر تو لازم كرده ، از آن چيزهايى است كه نه وجوب آن در قرآن آمده است و نه در سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله ، و نه در سنّت پيشوايان هدايتگر ، اثرى از آن ديده مى شود . پس دانش آن را به خداى عز و جل وا گذار كه اين ، نهايت حقّ خدا بر توست .
بدان كه راسخان در علم ، كسانى هستند كه اقرار آنها به مجموعه آنچه از غيبِ پوشيده كه تفسير آن را نمى دانند ، آنان را از فرو غلتيدن در موانعِ نهاده شده در برابر غيب ، بى نياز مى كند و خداوند متعال ، اعتراف آنان را به ناتوانى از دستيابى به آنچه احاطه علمى به آن ندارند ، ستوده است ، و ژرف انديشى نكردنِ آنها را در آنچه جستجو از كُنه آن را بر عهده شان نگذاشته اند ، «راسخ بودن [ در علم]» ۱ ناميده است .
تو نيز به همين اندازه ، بسنده كن و عظمت خداى عز و جل را با توان عقل خود ، اندازه مگير كه از نابود شوندگان خواهى بود .
او قادرى است كه اگر اوهام براى درك سر حدّ قدرتش به پرواز درآيند ، و انديشه مبرّا از خطرهاى وسواس ، تلاش كند كه به ژرفاى ناديدنى هاى ملكوتش برسد ، و دل ها به سوى او پر كشند تا در چگونگى اوصاف او جارى شوند ، و باريك انديشى هاى خِرد به حوزه اى گام نهد كه پيش از دستيابى به صفات ، به فكر دانستن ذات او باشد ، خداوند ، همگى را باز مى دارد .
آنها ، چون بخواهند پرده هاى غيب را بدرَند و راه به ساحَت خداى عز و جل بَرَند ، با پيشانى ضربه خورده ، باز مى گردند و اعتراف مى كنند كه با بيراهه رفتن ، به كُنه معرفت او نتوان رسيد و خاطره اى از حد و اندازه شكوهمندىِ عزّتش ، به انديشه صاحبان خرد ، خطور نخواهد كرد .

1.اشاره اى است به آيه ۷ از سوره آل عمران .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج11
36

۵۰۴۰.عنه عليه السلامـ في تَنزيهِ اللّهِ سُبحانَهُ ـ: تَتَلَقّاهُ الأَذهانُ لا بِمُشاعَرَةٍ ، وتَشهَدُ لَهُ المَرائي لا بِمُحاضَرَةٍ ، لَم تُحِط بِهِ الأَوهامُ ، بَل تَجَلّى لَها بِها . ۱

۵۰۴۱.عنه عليه السلام :فَتَبارَكَ اللّهُ الَّذي لا يَبلُغُهُ بُعدُ الهِمَمِ ، ولا يَنالُهُ غَوصُ الفِطَنِ . ۲

۵۰۴۲.عنه عليه السلامـ في تَنزيهِ اللّهِ سُبحانَهُ ـ: لَم تَبلُغهُ العُقولُ بِتَحديدٍ فَيَكونَ مُشبَّها ، ولَم تَقَع عَلَيهِ الأَوهامُ بِتَقديرٍ فَيَكون مُمَثَّلاً . ۳

۵۰۴۳.عنه عليه السلام :الحَمدُ للّهِِ الَّذي مَنَعَ الأَوهامَ أن تَنالَ إلّا وُجودَهُ ، وحَجَبَ العُقولَ أن تَتَخَيَّلَ ذاتَهُ ؛ لِامتِناعِها مِنَ الشَّبَهِ وَالتَّشاكُلِ . ۴

۵۰۴۴.عنه عليه السلام :أزَلُهُ نُهيَةٌ لِمَجاوِلِ الأَفكارِ ، ودَوامُهُ رَدعٌ لِطامِحاتِ العُقولِ . ۵

۵۰۴۵.عنه عليه السلام :فَانظُر أيُّهَا السّائِلُ ؛ فَما دَلَّكَ القُرآنُ عَلَيهِ مِن صِفَتِهِ فَائتَمَّ بِهِ ، وَاستَضِئ بِنورِ هِدايَتِهِ ، وما كَلَّفَكَ الشَّيطانُ عِلمَهُ مِمّا لَيسَ فِي الكِتابِ عَلَيكَ فَرضُهُ ولا في سُنَّةِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله وأئِمَّةِ الهُدى أثَرُهُ ، فَكِل عِلمَهُ إلَى اللّهِ سُبحانَهُ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ مُنتَهى حَقِّ اللّهِ عَلَيكَ .
وَاعلَم أنَّ الرّاسِخينَ فِي العِلمِ هُمُ الَّذينَ أغناهُم عَنِ اقتِحامِ السُّدَدِ المَضروبَةِ دونَ الغُيوبِ ، الإِقرارُ بِجُملَةِ ما جَهِلوا تَفسيرَهُ مِنَ الغَيبِ المَحجوبِ ، فَمَدَحَ اللّهُ تَعالَى اعتِرافَهُم بِالعَجزِ عَن تَناوُلِ ما لَم يُحيطوا بِهِ عِلما ، وسَمّى تَركَهُمُ التَّعَمُّقَ فيما لَم يُكَلِّفهُمُ البَحثَ عَن كُنهِهِ رُسوخا . فَاقتَصِر عَلى ذلِكَ ، ولا تُقَدِّر عَظَمَةَ اللّهِ سُبحانَهُ عَلى قَدرِ عَقلِكَ فَتَكونَ مِنَ الهالِكينَ .
هُوَ القادِرُ الَّذي إذَا ارتَمَتِ الأَوهامُ لِتُدرِكَ مُنقَطَعَ قُدرَتِهِ ، وحاوَلَ الفِكرُ المُبَرَّأُ مِن خَطَراتِ الوَساوِسِ أن يَقَعَ عَلَيهِ في عَميقاتِ غُيوبِ مَلَكوتِهِ ، وتَوَلَّهَتِ القُلوبُ إلَيهِ ؛ لِتَجرِيَ في كَيفِيَّةِ صِفاتِهِ ، وغَمَضَت مَداخِلُ العُقولِ في حَيثُ لا تَبلُغُهُ الصِّفاتُ لِتَناوُلِ عِلمِ ذاتِهِ ، رَدَعَها وهِيَ تَجوبُ مَهاوِيَ سُدَفِ ۶ الغُيوبِ ، مُتَخَلِّصَةً إلَيهِ سُبحانَهُ ، فَرَجَعَت إذ جُبِهَت مُعتَرِفَةً بِأَنَّهُ لا يُنالُ بِجَورِ الاِعتِسافِ كُنهُ مَعرِفَتِهِ ، ولا تَخطُرُ بِبالِ اُولي الرَوِيّاتِ ۷ خاطِرَةٌ مِن تَقديرِ جَلالِ عِزَّتِهِ . ۸

1.نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۵ ، الاحتجاج : ج ۱ ص ۴۸۰ ح ۱۱۷ ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۲۶۱ ح ۹ .

2.الكافي : ج ۱ ص ۱۳۵ ح ۱ عن محمّد بن أبي عبد اللّه ومحمّد بن يحيى جميعا رفعاه إلى الإمام الصادق عليه السلام ، التوحيد : ص ۴۲ ح ۳ عن عبد الرحمن عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه عنه عليهم السلام ، نهج البلاغة : الخطبة ۹۴ وفيه «حدس» بدل «غوص» ، الاحتجاج : ج ۱ ص ۴۷۳ ح ۱۱۳ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۲۶۹ ح ۱۵ .

3.نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۵ ، بحار الأنوار : ج ۴ ص ۳۱۷ ح ۴۲ و ج ۶۴ ص ۳۲۳ ح ۲ .

4.الكافي : ج ۸ ص ۱۸ ح ۴ عن جابر بن يزيد عن الإمام الباقر عليه السلام ، التوحيد : ص ۷۳ ح ۲۷ ، الأمالي للصدوق : ص ۳۹۹ ح ۵۱۵ وفيهما «أعجز» بدل «منع» و«في امتناعها من الشبه والشكل» بدل «لامتناعها ...» وكلاهما عن جابر بن يزيد عن الإمام الباقر عن آبائه عنه عليهم السلام ، تحف العقول : ص ۹۲ وفيه «أعدم» بدل «منع» ، بحار الأنوار : ج ۷۰ ص ۲۸۰ ح ۱ .

5.الكافي : ج ۱ ص ۱۴۰ ح ۵ عن إسماعيل بن قتيبة عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج ۵۷ ص ۲۸۷ .

6.السُّدَف : جمع سُدْفة ؛ وهي من الأضداد ؛ تقع على الضِياء والظلمة (النهاية : ج ۲ ص ۳۵۴ ـ ۳۵۵ «سدف») . والمراد هنا الظُّلَم .

7.هو جمع رَوِيّة ؛ وهي التفكّر في الأمر (تاج العروس : ج ۱۹ ص ۴۸۱ «روى») .

8.نهج البلاغة : الخطبة ۹۱ ، التوحيد : ص ۵۵ و ص ۵۱ ح ۱۳ ، تفسير العيّاشي : ج ۱ ص ۱۶۳ ح ۵ وفيه إلى «رسوخاً» وكلّها عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عليه السلام ، تيسير المطالب : ص ۲۰۳ عن زيد بن أسلم وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج ۵۷ ص ۱۰۷ ح ۹۰ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج11
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: سلطانی، محمدعلی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 91075
صفحه از 613
پرینت  ارسال به