دست من خارج شده است .
من وظيفه اى جز تلاش نداشتم و اميدوارم كه در اين زمينه ، بهره كامل و فايده فراگير ، حاصل آمده باشد . من اكنون زمام همّت را در اين ميدان مهم ، رها كرده ام و به اين فكر افتاده ام كه اين مجموعه را أنوار العقول من أشعار وصىّ الرسول بنامم . ^۱
سخن كَيدُرى استوار است. از يك سو نمى توان بر اين باور رفت كه تمامت اشعارى كه در اين ديوان آمده ، از آنِ على عليه السلام است و از سوى ديگر ، نمى توان قاطعانه ادّعا كرد كه تمامت اشعار منسوب به مولا عليه السلام ، در اين مجموعه گرد آمده است. اشعار اين مجموعه و نيز ديگر اشعار منسوب به امام على عليه السلام را مى توان بدين سان رده بندى كرد:
1 . اشعار امام عليه السلام ، مانند رَجَزها و اشعار ديگرى كه در منابع و مصادر معتبر نيز گزارش شده اند.
2 . اشعار ديگران كه امام عليه السلام در ضمن خطابه و يا نگاشته اى بِدانها تمثّل كرده اند و آنها را چونان شاهد سخن در ضمن سخنان خويش برخوانده اند.
3 . سخن و يا فعل امام عليه السلام كه به وسيله شاعرى ديگر به نظم كشيده شده است و در طول زمان ، كم كم به خودِ وى نسبت داده شده است.
4 . اشعار كسانى ديگر ، همنام امام عليه السلام يا غير همنام ، كه در درازاى تاريخ به آن بزرگوار ، نسبت داده شده و به ديوان وى راه يافته است. ^۲

مدّت ها پيش از اين ، به مجموعه اى از اشعار آن حضرت دست يافتم كه فراگيرنده سخنان ارزشمند و گنج هاى حكمت و در حدود دويست بيت بود و آن را امام ابوالحسن فَنجگِردى ـ كه خدا رحمتش كند ـ گرد آورده بود . با اين مجموعه اُنس گرفتم و در مسير به دست آوردن شگفتى هاى آن ، با همه زوائدى كه [ از ديگران ]در آن بود ، تلاش كردم ـ چون تنها مشتمل بر گوشه اى از طُرفه ها و دُرّى از صدف هاى آن حضرت بود ـ تا آن كه به مجموعه ديگرى دست يافتم كه پر بهره تر و گسترده تر بود ـ گرچه همه اشعار را نداشت و همه اشعار آن، كم و زياد داشت ـ كه پاره اى از آنها را از كتاب محمّد بن اسحاق و ديگر علما ، استخراج كرده بود و بعضى ديگر را از لابه لاى كتاب هايى گردآورده بود كه منسوب به امام عليه السلام بودند .
پاره اى از برادران ، پيشنهاد كردند كه از هر دو مجموعه ، آنچه را كه به ادب ، پند ، حكمت و عبرت گيرى مربوط مى شود ، گرد آورم و بقيه را كه براى اهداف ديگر سروده شده ، نياورم .
مدّتى بعد ، به مجموعه ديگرى از اشعار آن حضرت دست يافتم كه ابوالبركات هبة اللّه بن محمّد حَسنى گرد آورده بود ؛ ولى در آن ، چيزى بيش از آنچه پيش تر به دست من رسيده بود ، نيافتم ، گرچه ابيات اندكى در آن وجود داشت كه به دست من نرسيده بود .
از آن پس ، باز هم به تلاشم ادامه دادم و تمام كوششم را به كار گرفتم و به كتاب هاى تاريخ و سيره سر زدم و هر آنچه از گوهرها و دُرها به شكل مسند و يا مرسل ، مشخّص و يا غير مشخّص يافتم ، جمع كردم ؛ چون هدف من ساماندهى به قطعات و گردآورى ابيات بود .
بنا بر اين ، مدّعى نيستم كه هر آنچه آمده ، از زبان آن حضرت است و آن حضرت به طور قطع ، سراينده و آفريننده آن اشعار بوده است ؛ بلكه در بسيارى موارد ، به گمان و حدس ، بسنده كردم ؛ چون در اين گونه موارد ، با يقينْ سخن گفتن ، دشوار است ؛ چون هر گاه چيزى بر انسانْ مشكوك نمود ، بهتر است به بخش درست ، بسنده كند .
با اين حال ، نمى پندارم كه همه شعرهاى وى را گرد آورده و بر همه نتايج فكرى وى آگاهى يافته باشم ؛ بلكه احتمال مى دهم كه آنچه گرد آورده ام ، كمتر از آن باشد كه از