فصل چهارم : نمونه هايى از داورى هاى امام على در زمان حكومتش
4 / 1
داورى اى چون داورىِ داوود
۵۷۰۹.امام باقر عليه السلام :امير مؤمنان وارد مسجد شد . جوانى گريان ـ كه جمعى در اطرافش بودند و وى راآرام كردند ـ با ايشان مواجه شد . على عليه السلام فرمود : «چه چيزى تو را به گريه انداخته است؟».
گفت : اى امير مؤمنان! شُرَيح قاضى درباره من داورى اى انجام داده كه نمى فهمم چگونه است !
اين گروه ، همراه پدرم به سفر رفتند . اينان برگشتند و پدرم برنگشت . از آنان درباره وى پرسيدم .
گفتند : مُرد .
از اموالش پرسيدم .
گفتند : مالى به جا نگذاشت . آنان را پيش شريح آوردم و شريح ، سوگندشان داد [ وآنان را تبرئه كرد] و من مى دانم ـ اى امير مؤمنان ـ كه پدرم با ثروت فراوان به سفر ، عازم شد .
امير مؤمنان ، به آنان فرمود : «برگرديد» .
همگى به همراه جوان به نزد شريح برگشتند .
امير مؤمنان ، به شريح فرمود : «شريح! چگونه بين اينان داورى كردى؟».
شريح گفت: اى امير مؤمنان! اين جوان، عليه اين افراد، ادّعا كردكه آنان،عازم سفرى شده اند وپدر او نيزهمراهشان بوده است . آنان برگشته اند و پدر او برنگشته است . من از آنان درباره پدروى پرسيدم . گفتند : مرده است . از آنان درباره اموال او پرسيدم . گفتند : مالى به جا نگذاشته است . به جوان گفتم : آيا براى ادّعايت شاهدى دارى؟ گفت : نه . بنا بر اين ، آنان را سوگند دادم و آنان ، سوگند خوردند[ كه حقيقت را گفته اند] .
امير مؤمنان فرمود : «هيهات ، اى شريح! در اين نوع پيشامدها ، چنين داورى مى كنى؟!» .
گفت : اى امير مؤمنان! پس چگونه [ بايد داورى كرد]؟
امير مؤمنان فرمود : «به خدا سوگند ، درباره آنان داورى اى خواهم نمود كه پيش از من ، كسى جز داوود پيامبر ، چنين داورى نكرده است . اى قنبر! شُرطهُ الخَميس ۱ را برايم فرا بخوان» . قنبر ، آنان را فرا خواند.
على عليه السلام بر هر كدامِ آنان ، يكى از افراد شُرطه را مأمور ساخت و آن گاه به آنان نگريست و فرمود : «چه گمان مى كنيد ؟ آيا گمان مى كنيد كه من نمى دانم با پدراين جوان چه كرده ايد؟ اگر چنين باشد كه من نادان خواهم بود!». آن گاه فرمود : «اينان را از هم جدا كنيد و سرهايشان را بپوشانيد» . آنها را جدا كردند و در حالى كه سرهايشان با لباس هايشان پوشانده شده بود ،هريك را در كنار يكى از ستون هاى مسجد ، سر پا نگه داشتند .
آن گاه [ امير مؤمنان] كاتبش (عبيد اللّه بن ابى رافع) را فرا خواند و فرمود : «كاغذودواتى بياور» . امير مؤمنان ، در جايگاه داورى نشست و مردم در اطرافش نشستند . آن گاه به مردم فرمود : «هر گاه من تكبير گفتم ، شما هم تكبير بگوييد» و افزود : «راه را بازكنيد» .
سپس يكى از آنان را فرا خواند و در مقابل خود نشاند و صورت وى را باز كرد .آن گاه به عبيد اللّه بن ابى رافع فرمود : «اقرار وى و هر آنچه را مى گويد ،بنويس» .
سپس [ على عليه السلام ] به بازجويىِ او پرداخت و از وى پرسيد : «در چه روزى با پدراين جوان از خانه هايتان بيرون رفتيد؟» . مرد گفت : در فلان روز .
[ على عليه السلام ] پرسيد : «در كدام ماه؟». گفت : در فلان ماه .
[ على عليه السلام ] پرسيد : «در كدام سال؟». گفت : در فلان سال .
[ على عليه السلام ] پرسيد : «به كجا رسيده بوديد كه پدر اين جوان درگذشت؟». گفت : به فلان جا .
[ على عليه السلام ] پرسيد : «در خانه چه كسى درگذشت؟» . گفت : در خانه فلانى فرزند فلانى .
[ على عليه السلام ] پرسيد : «بيمارى اش چه بود؟». گفت : فلان بيمارى را داشت .
[ على عليه السلام ] پرسيد : «چند روز بيمار بود؟». گفت : چند روزى .
[على عليه السلام ] پرسيد : «چه روزى درگذشت؟ چه كسى وى را غسل داد؟ چه كسى كفنش كرد؟ با چه چيزى كفنش كرديد؟ چه كسى بر وى نماز گزارد؟ و چه كسى [براى دفنِ او] در گورش رفت ؟» .
امير مؤمنان ، هنگامى كه از وى هر چه مى خواست ، پرسيد ، تكبير گفت ومردم ، همه تكبير گفتند . باقى مانده متّهمان به دو دلى افتادند و ترديد نكردند كه دوستشان عليه آنان و عليه خودش اقرار كرده است .
على عليه السلام دستور داد كه سرِ وى را بپوشانند و او را به زندان ببرند . آن گاه ديگرى رافرا خواند و در پيش خود نشاند و صورتش را باز كرد فرمود : «هرگز! پنداشته ايدمن نمى دانم چه كار كرده ايد؟» .
او گفت : اى امير مؤمنان! من ، يكى از اين افراد بودم و از كشتنش ناخشنود بودم .و به اين شيوه ، اقرار كرد .
آن گاه، [ على عليه السلام ] همه آنان را يكى پس از ديگرى فرا خواند. همه آنان به قتل وتصرّف اموال [ پدر آن جوان] ، اقرار كردند . آن گاه آن را كه به زندان فرستاده بود ،باز گرداند و او نيز اقرار كرد . على عليه السلام آنان را به پرداخت مال و قصاص ، ملزم ساخت .
شُرَيح گفت : اى امير مؤمنان! جريان داورى داوود پيامبر ، چگونه است؟
على عليه السلام فرمود : «داوود پيامبر ، گذرش به گروهى از كودكان افتاد كه با هم بازى مى كردند و يكى [ از هم بازى هاى خود] را ماتَ الدين (دَين مُرده) صدامى زدند . كودكى هم [ از ميان آنان ]جواب مى داد .
داوود عليه السلام آنان را صدا كرد و [ به آن كودك] گفت : اى پسر! نامت چيست؟
او پاسخ داد : ماتَ الدين .
داوود عليه السلام پرسيد : چه كسى تو را به اين نام ، ناميده است؟
گفت : مادرم .
داوود عليه السلام نزد مادر وى رفت و به وى گفت : اى زن! نام اين پسرت چيست؟
پاسخ داد : مات الدين .
[ داوود عليه السلام ] از وى پرسيد : چه كسى اين نام را بر او نهاده است؟
پاسخ داد : پدرش .
داوود عليه السلام پرسيد : جريان ، از چه قرار بوده است؟
زن گفت : پدرش همراه گروهى به سفر رفت و اين بچّه در شكم من بود . آنان برگشتند و شوهر من برنگشت . از آنان درباره وى پرسيدم .
گفتند : مُرد .
به آنان گفتم : اموالش كجاست؟
گفتند : چيزى به جا نگذاشته است .
گفتم : آيا وصيّتى هم به شما كرد ؟
گفتند : آرى . احتمال مى داد كه تو باردارى . [ از اين رو ، وصيّت كرد :] دختر يا پسرى را كه به دنيا مى آورى ، مات الدين (دينْ مُرده) نام گذارى كن . من نيز همين نام را بر او گذاشتم .
داوود عليه السلام گفت : گروهى را كه با شوهرت به سفر رفته بودند ، مى شناسى؟
گفت : آرى .
[ داوود عليه السلام ] پرسيد : آنان مرده اند ، يا زنده اند ؟
گفت : زنده اند .
داوود عليه السلام گفت : پيش آنان برويم .
سپس با زن ، نزد آنان رفت و آنان را از خانه هايشان بيرون كشيد و در بين آنان به همين گونه داورى كرد و پرداخت مال و خون بها را بر گردن آنان گذاشت و به زن گفت : نام پسرت را «عاشَ الدَين (دينْ زنده)» بگذار .
