277
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج10

۴۴۹۴.المزار الكبيرـ به نقل از ابو الحسن على بن ميثم ـ: ميثم برايم روايت كرد كه شبى از شب ها مولايم امير مؤمنان على بن ابى طالب ، مرا به صحرا بُرد . وقتى از كوفه خارج شد و به مسجد جُعفى رسيد ، رو به قبله كرد و چهار ركعت ، نماز گزارد . هنگامى كه سلام نماز را داد و تسبيح گفت ، دو دستش را گشود و گفت:
«خداى من! چگونه تو را بخوانم ، حالْ آن كه نافرمانى ات كرده ام؟ و چگونه تو را نخوانم ، كه تو را مى شناسم و دوستى تو در دلم جاى گرفته است؟! دستى را به سويت دراز مى كنم كه انباشته از گناه است و با چشمى به سويت مى نگرم كه به اميد ، دوخته شده است .
خداى من! تو صاحب بخششى و من ، اسير اشتباهاتم . از كَرَمِ بزرگان ، مدارا با اسيران است و من ، اسير جُرم خويش و در گرو اعمالم هستم.
خداى من! آن كس كه تو راهنمايش نيستى ، چه قدر راه برايش تنگ است ! و آن كس كه تو همدمش نيستى ، چه قدر راه ها برايش ترسناك است!
خداى من! اگر مرا بر گناهانم مطالبه كنى ، من تو را به گذشتت مؤاخذه مى كنم ، و اگر به [ صفات زشتِ ]درونم مرا مطالبه كنى ، من به كَرَمت تو را مؤاخذه خواهم كرد. اگر مرا به بدى ام بجويى ، من به خوبى ات تو را مى جويم ، و اگر مرا با دشمنانت در آتشْ گرد آورى ، به آنان خواهم گفت كه من دوستدار تو بودم و گواهى مى دادم كه خدايى جز خداى يگانه نيست.
خداى من! اين ، شادمانى من در حالت ترس [از كيفر تو] است . شادمانى من در حالت امان يافتن [از كيفر ]چگونه خواهد بود؟!
خداى من! اطاعت ، مسرورت مى كند و نافرمانى زيانت نمى رساند . آنچه را كه مسرورت مى كند ، به من ببخش و بر آنچه كه زيانت نمى رساند ، گذشت كن ، و بر من ببخش كه تو توبه پذيرِ مهربانى.
بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد ، درود فرست و بر من رحم كن آن گاه كه اثر من از دنيا برچيده شود و ياد من از بين آفريدگانْ محو گردد و چون كسى كه فراموش شود ، از فراموش شدگان شوم .
خداى من! سنّ من زياد شده و استخوانم شكننده شده و پير گشته ام . مرگم نزديك شده و روزگارم سپرى گرديده است . زيبايى هايم رفته، شهوتم گذشته و آثار و تبعات [ گناهان] من باقى مانده است . جسمم فرسوده شده، بندهاى بدنم از هم گسسته، اعضايم پراكنده شده و در گروِ اعمالم مانده ام.
خداى من! گناهانم درمانده ام كرده و زبانم را بُريده و هيچ حجّتى ندارم. خداى من! من به گناهم اقراركننده و به جرمم اعتراف كننده ام . اسير بدى ها و در گرو عملم هستم . در خطاهايم جسور، و در هدفم سرگشته و رها شده ام . پس بر محمّد و خاندان محمّد ، درود فرست و بر من تفضّل كن و از من بگذر.
خداى من! اگر در كنار اطاعت تو اعمالم كوچك است ، در برابر اميدوارى به تو اميدم بزرگ است .
خداى من! چگونه ناكام و محروم از درگاه تو بازگردم ، در حالى كه همه اميدم به تو اين است كه مرا نجات يافته و مشمول رحمت خود بازگردانى؟
خداى من! بر حسن ظنّم به تو ، نا اميدى نااميدان را غلبه نخواهم داد . پس درستى اميدم را در بين اميدواران ، باطل مساز.
خداى من! جرم من سنگين خواهد بود ، اگر تو مؤاخذه كننده آن باشى ، و گناهم بزرگ خواهد گشت ، اگر تو در برابرش بِايستى ، جز آن كه من ، هرگاه بزرگى گناهم را و عظمت گذشت و بخشش تو را به ياد مى آورم ، از بين آن دو ، نتيجه اى كه نزديك تر به رحمت و خشنودى توست ، فرا چنگ مى آورم.
خداى من! اگر ترس عذاب تو مرا به آتش مى خوانَد ، اميد به حُسن ثواب تو مرا به بهشت مى خوانَد.
خداى من! اگر خطاها مرا از [ به دست آوردن ]لطف هاى خوب تو به وحشت مى افكنَد ، گذشت هاى بزرگ تو مرا به يقين ، انس مى دهد.
خداى من! اگر خواب غفلت ، مرا از آماده شدن براى ديدارت باز مى دارد ، شناخت من از بزرگى نعمت هايت ، مرا بيدار مى كند .
خداى من! اگر خِرَدم از ارزيابى آنچه كه به صلاح من است ، دور است ، يقين من به لطف تو بر من ، در آنچه كه به سود من است ، دور نيست.
خداى من! اگر روزگار من در تكاپوى آنچه تو دوست مى دارى ، صرف نشد ، ولى سال هاى گذشته ام را با ايمانْ سپرى كرده ام .
خداى من! با حسرت به درگاهت آمدم ؛ در حالى كه جامه نيستى و نياز بر من پوشانده اند و شدّت نيازم مرا در پيشگاهت در بين خواران نشانده است .
خداى من! بزرگوارى . پس مرا گرامى بدار كه من از درخواست كنندگان تو هستم . احسان كردى . پس به جمع برخورداران از احسانت ، ملحقم كن .
خداى من! بر آستانِ درى از درهاى بخشش تو به درخواست ايستاده ام و از اين كه از غير تو درخواست كنم ، روگردانم و كارِ تو نيست كه درخواست كننده حسرت زده و آشناى بيچاره اى كه خير تو را چشم مى برد ، برگردانى.
خداى من! بر پل خطرها، آزمايش شده به اعمال و آزمودن ، ايستاده ام . با سبُك سازى بارها و سختى ها يارى ام كن .
خداى من! آيا مرا از جمله شقاوتمندان آفريدى كه گريه ام را طولانى كنم ، يا در جمع اهل سعادت آفريدى تا به اميد خود ، خويشتن را بشارت دهم؟
خداى من! اگر از ديدن محمّد صلى الله عليه و آله محرومم سازى و در اين باره ، اميدم را نا اميد گردانى ، دلم چيز ديگرى خواهد خواست ، اى صاحب جلال و كرم و لطف و بخشش!
خداى من! اگر مرا به اسلامْ هدايت نمى كردى ، هدايت نمى شدم ، و اگر ايمان آوردن به خود را روزى ام نمى ساختى ، ايمان نمى آوردم ، و اگر زبانم را به دعايت نمى گشودى ، دعا نمى كردم ، و اگر شيرينى معرفتت را به من نمى چشاندى ، تو را نمى شناختم.
خداى من! اگر جا ماندن از مسابقه با خوبان ، مرا زمينگير كرده ، اعتماد به تو براى پيمودن درجات خوبان ، مرا سر پا نگه داشته است.
خداى من! دلى را كه در دنيا از محبّت خود انباشته اى ، چگونه آتشى را بر آن مسلّط مى كنى كه زبانه مى كشد و او را مى سوزاند؟
خداى من! هر غمزده اى به تو پناه مى جويد و هر محرومى به تو اميد دارد.
خداى من! عبادت كنندگان ، فراوانىِ پاداش تو را شنيدند و خاشع شدند؛ لغزشگرانِ از جاده اعتدال ، بخشش تو را شنيدند و برگشتند ؛ گناهكاران ، گستردگى رحمت تو را شنيدند ، پس بهره بردند ؛ و مجرمان ، عظمت گذشت تو را شنيدند و طمع كردند ، به گونه اى كه گروه گروه ، بندگان گناهكارت ، در درگاهت ازدحام كردند و هر كدام از آنان در شهرهايت ناليدند و ضجّه كردند و هر يك ، آرزويى دارند كه آرزومند را به درگاهت كشانده و تو درخواست شونده اى هستى كه در پيشگاهش چهره درخواست كنندگان سياه نمى شود.
پس بر محمّد ، پيامبرت و خاندانش درود فرست ، و با من آن گونه كه شايسته توست ، رفتار كن ، كه تو شنونده دعايى».
آن گاه ، دعايش را آهسته خواند ، سجده كرد و صورت خود را بر زمين گذاشت و يكصد بار گفت : «العفو! العفو!»


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج10
276

۴۴۹۴.المزار الكبير عن أبي الحسن عليّ بن ميثم :حَدَّثَني مَيثَمٌ قالَ : أصحَرَ بي مَولايَ أميرُ المُؤمِنينَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام لَيلَةً مِنَ اللَّيالي حَتّى خَرَجَ مِنَ الكوفَةِ وَانتَهى إلى مَسجِدٍ جُعفِيٍّ ، تَوَجَّهَ إلَى القِبلَةِ وصَلّى أربَعَ رَكَعاتٍ فَلَمّا سَلَّمَ وسَبَّحَ بَسَطَ كَفَّيهِ وقالَ :
إلهي كَيفَ أدعوكَ وقَد عَصَيتُكَ ؟ ! وكَيفَ لا أدعوكَ وقَد عَرَفتُكَ ؟ ! وحُبُّكَ في قَلبي مَكينٌ ، مَدَدتُ إلَيكَ يَداً بِالذُّنوبِ مَملوءَةً ، وعَيناً بِالرَّجاءِ مَمدودَةً .
إلهي أنتَ مالِكُ العَطايا وأنَا أسيرُ الخَطايا ، ومِن كَرَمِ العُظَماءِ الرِّفقُ بِالاُسَراءِ ، وأنَا أسيرٌ بِجُرمي مُرتَهَنٌ بِعَمَلي .
إلهي ما أضيَقَ الطَّريقَ عَلى مَن لَم تَكُن دَليلَهُ ! وأوحَشَ المَسلَكَ عَلى مَن لَم تَكُن أنيسَهُ !
إلهي لَئِن طالَبتَني بِذُنوبي لَاُطالِبَنَّكَ بِعَفوِكَ ، وإن طالَبتَني بِسَريرَتي لَاُطالِبَنَّكَ بِكَرَمِكَ ، وإن طالَبتَني بِشَرّي لَاُطالِبَنَّكَ بِخَيرِكَ ، وإن جَمَعتَ بَيني وبَينَ أعدائِكَ فِي النّارِ لَاُخبِرَنَّهُم أنّي كُنتُ لَكَ مُحِبّا ، وأنَّني كُنتُ أشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ .
إلهي هذا سُروري بِكَ خائِفاً فَكَيفَ سُروري بِكَ آمِناً ؟ !
إلهِي الطّاعَةُ تَسُرُّكَ وَالمَعصِيَةُ لا تُضُرُّكَ ، فَهَب لي ما يَسُرُّكَ وَاغفِر لي ما لا يَضُرُّكَ ، وتُب عَلَيَّ إنَّكَ أنتَ التَّوّابُ الرَّحيمُ .
اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وَارحَمني إذَا انقَطَعَ مِنَ الدُّنيا أثَري ، وَامتَحى مِنَ المَخلوقينَ ذِكري ، وصِرتُ مِنَ المَنسِيّينَ كَمَن قَد نُسِيَ .
إلهي كَبِرَ سِنّي ودَقَّ عَظمي ، ونالَ الدَّهرُ مِنّي ، وَاقتَرَبَ أجَلي ، ونَفِدَت أيّامي ، وذَهَبَت مَحاسني ، ومَضَت شَهوَتي ، وبَقِيَت تَبِعَتي ، وبَلِيَ جِسمي ، وتَقَطَّعَت أوصالي ، وتَفَرَّقَت أعضائي ، وبَقيتُ مُرتَهَنا بِعَمَلي .
إلهي أفحَمَتني ذُنوبي وَانقَطَعَت مَقالتي ولا حُجَّةَ لي . إلهي أنَا المُقِرُّ بِذَنبي ، المُعتَرِفُ بِجُرمي ، الأَسيرُ بِإِساءَتي ، المُرتَهَنُ بِعَمَلي ، المُتَهَوِّرُ في خَطيئَتي ، المُتَحَيِّرُ عَن قَصدي ، المُنقَطِعُ بي فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وتَفَضَّل عَلَيَّ وتَجاوَز عَنّي .
إلهي إن كانَ صَغُرَ في جَنبِ طاعَتِكَ عَمَلي فَقَد كَبُرَ في جَنبِ رَجائِكَ أمَلي ، إلهي كَيفَ أنقَلِبُ بِالخَيبَةِ مِن عِندَكَ مَحروماً وكُلُّ ظَنّي بِجودِكَ أن تَقلِبَني بِالنَّجاةِ مَرحوماً ؟ ! إلهي لم اُسَلِّط عَلى حُسنِ ظَنّي بِكَ قُنوطَ الآيِسينَ ، فَلا تُبطِل صِدقَ رَجائي مِن بَينِ الآمِلينَ .
إلهي عَظُمَ جُرمي إذ كُنتَ المُطالِبَ بِهِ ، وكَبُرَ ذَنبي إذ كُنتَ المُبارَزَ بِهِ ، إلّا أنّي إذا ذكرتُ كِبَرَ ذَنبي وعِظَمَ عَفوِكَ وغُفرانِكَ ، وَجَدتُ الحاصِلَ بَينَهُما لي أقرَبَهُما إلى رَحمَتِكَ ورِضوانِكَ . إلهي إن دَعاني إلَى النّارِ مَخشِيُّ عِقابِكَ فَقَد ناداني إلَى الجَنَّةِ بِالرَّجاءِ حُسنُ ثَوابِكَ .
إلهي إن أوحَشَتنِي الخَطايا عَن مَحاسِنِ لُطفِكَ فَقَد آنَسَتني بِاليَقينِ مَكارِمُ عَفوِكَ ، إلهي إن أنامَتنِي الغَفلَةُ عَنِ الاِستِعدادِ لِلِقائِكَ فَقَد أنبَهَتنِي المَعرِفَةُ يا سَيِّدي بِكَرَمِ آلائِكَ . إلهي إن عَزَبَ لُبّي عَن تَقويمِ ما يُصلِحُني فَما عَزَبَ إيقاني بِنَظَرِكَ إلَيَّ فيما يَنفَعُني .
إلهي إنِ انقَرَضَت بِغَيرِ ما أحبَبتَ مِنَ السَّعيِ أيّامي فَبِالإِيمانِ أمضَيتُ السّالِفاتِ مِن أعوامي ، إلهي جِئتُكَ مَلهوفاً وقَد اُلبِستُ عَدَمَ فاقَتي ، وأقامَني مَعَ الأَذِلّاءِ بَينَ يَدَيكَ ضُرُّ حاجَتي ، إلهي كَرُمتَ فَأَكرِمني إذ كُنتُ مِن سُؤّالِكَ ، وجُدتَ بِالمَعروفِ فَاخِلطني بِأَهلِ نَوالِكَ ، إلهي أصبَحتُ عَلى بابٍ مِن أبوابِ مِنَحِكَ سائِلاً ، وعَنِ التَّعَرُّضِ لِسِواكَ بِالمَسأَلَةِ عادِلاً ، ولَيسَ مِن شَأنِكَ رَدُّ سائِلٍ مَلهوفٍ ومُضطَرٍّ لِانتِظارِ خَيرٍ مِنكَ مَألوفٍ .
إلهي أقَمتُ عَلى قَنطَرَةِ الأَخطارِ مَبلُوّا بِالأَعمالِ وَالاِختِبارِ إن لَم تُعِن عَلَيها بِتَخفيفِ الأَثقالِ وَالآصارِ ، إلهي أمِن أهلِ الشَّقاءِ خَلَقتَني فَاُطيلُ بُكائي ، أم مِن أهلِ السَّعادَةِ خَلقتَني فَاُبَشِّرَ رَجائي ؟ ! إلهي إن حَرَمتَني رُؤيَةَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله وصَرَفتَ وَجهَ تَأميلي بِالخَيبَةِ في ذلِكَ المَقامِ فَغَيرُ ذلِكَ مَنَّتني نَفسي يا ذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ وَالطَّولِ وَالإِنعامِ .
إلهي لَو لَم تَهدِني إلَى الإِسلامِ مَا اهتَدَيتُ ، ولَو لَم تَرزُقنِي الإِيمانَ بِكَ ما آمَنتُ ، ولَو لَم تُطلِق لِساني بِدُعائِكَ ما دَعَوتُ ، ولَو لَم تُعَرِّفني حَلاوَةَ مَعرِفَتِكَ ما عَرَفتُ ، إلهي إن أقعَدَنِي التَّخَلُّفُ عَنِ السَّبقِ مَعَ الأَبرارِ فَقَد أقامَتنِي الثِّقَةُ بِكَ عَلى مَدارِجِ الأَخيارِ .
إلهي قَلبٌ حَشَوتُهُ مِن مَحَبَّتِكَ في دارِ الدُّنيا ، كَيفَ تُسلِّطُ عَلَيهِ ناراً تُحرِقُهُ في لظى ؟ ! إلهي كُلُّ مَكروبٍ إلَيكَ يَلتَجِئُ ، وكُلُّ مَحرومٍ لَكَ يَرتَجي .
إلهي سَمِعَ العابِدونَ بِجَزيلِ ثَوابِكَ فَخَشَعوا ، وسَمِعَ المُزِلّونَ عَنِ القَصدِ بِجودِكَ فَرَجَعوا ، وسَمِعَ المُذنِبونَ بِسَعَةِ رَحمَتِكَ فَتَمَتَّعوا ، وسَمِعَ المُجرِمونَ بِكَرَمِ عَفوِكَ فَطَمِعوا ، حَتَّى ازدَحَمَت عَصائِبُ العُصاةِ مِن عِبادِكَ ، وعَجَّ إلَيكَ كُلٌّ مِنهُمُ عَجيجَ الضَّجيجِ بِالدُّعاءِ في بِلادِكَ ولِكُلٍّ أمَلٌ ساقَ صاحِبَهُ إلَيكَ وحاجَةٌ ، وأنتَ المَسؤولُ الَّذي لا تَسوَدُّ عِندَهُ وُجوهُ المَطالِبِ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وآلِهِ ، وَافعَل بي ما أنتَ أهلُهُ إنَّكَ سَميعُ الدُّعاءِ .
وأخفَتَ دُعاءَهُ وسَجَدَ وعَفَّرَ وقالَ : العَفوَ العَفوَ مِئَةَ مَرَّةٍ . ۱

1.المزار الكبير : ص۱۴۹ ، المزار للشهيد الأوّل : ص۲۷۰ ، بحار الأنوار : ج۱۰۰ ص ۴۴۹ ح ۲۶ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج10
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: سلطانی، محمدعلی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 60333
صفحه از 600
پرینت  ارسال به