آنچه را كه در جان خود از روح و حقيقت اسلام پنهان داشته بود ، اعلام كرد ، شرايطى چون شرايط ديگران نبود و ربطى به‏انگيزه‏هاى زندگى نداشت. زيرا اسلام على عليه ‏السلام ژرف‏تر از آن بود كه به شرايط روز ارتباط داشته باشد ، چون از روح وى سرچشمه مى‏گرفت ، آن سان كه اشيا از معدن‏هاى خود و آب‏ها از چشمه سار خويش مى‏جوشند. چون كودك تا وقتى كه بدون اجازه و مشورت بتواند نماز واجب را ادا كند و به خدا و پيامبرش گواهى دهد ، نمى‏تواند از آرزوهاى درونى خويش ، تعبير كند .
اوّلين سجده‏هاى مسلمانان نخستين بر خدايان قريش بود و اوّلين سجده على عليه ‏السلام بر خداى محمّد صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله بود.
آرى! اسلام او اسلام كسى بود كه مقرّر شده بود تا بر دوست داشتن خير ، رشد كند و در سايه توجّه پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ببالد و پس از او پيشواى دادگران گردد و ناخداى كشتى در درياى گرداب‏ها و موج‏ها شود. ^۱
از مجموع آنچه آورديم ـ كه اندكى بود از بسيار و حقايق تأييدكننده بسيارى را بر آنچه آورديم ، در اين مجموعه توان ديد ـ نكاتى دانسته مى‏شود:
1 . ايمان على عليه ‏السلام و باور استوار او به سال‏ها قبل از رسالت رسمى پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله و اعلام رسمى آن بزرگوار بر مى‏گردد. بدين‏سان ، دليل وجود روايات مشهورى كه نشان‏دهنده آن‏اند كه ايمان على عليه ‏السلام هفت سال قبل از ايمان ديگران بوده است ، روشن مى‏شود .
2. عمر امام عليه ‏السلام به هنگام اسلام آوردن، گونه‏گون نقل شده است و هفت ^۲ ، هشت ^۳ ،

اشخاصى‏را مى‏ديد،گرچه مورد خطاب قرار نمى‏گرفت.
اين سال ، سالى بود كه آن حضرت به قطع ارتباط با ديگران و گوشه نشينى در غار حِرا دست يازيد ، و همواره چنين بود تا آن كه رسالت يافت و وحى بر او نازل شد و پيامبر خدا به اين سال و به تولّد على عليه ‏السلام در آن ، تيمّن مى‏جُست و آن را «سال خير و بركت» مى‏ناميد و در شب ولادت آن حضرت ـ كه در آن كرامت‏ها و قدرت‏هاى الهى‏اى را مشاهده كرد كه پيش از آن نديده بود ـ خطاب به خانواده‏اش فرمود:
در اين شب ، فرزندى براى ما به دنيا آمده كه خداوند به وسيله او درهاى بسيارى از نعمت و رحمت براى ما مى‏گشايد.
و همان گونه شد كه پيامبر خدا فرمود؛ زيرا آن حضرت ، ياور پيامبر خدا و مدافع او بود و غم را از چهره ايشان مى‏زدود. به شمشير وى ، اسلام استوار گشت و پايه‏هايش محكم شد و پايگاه آن حضرت ، قوى شد. ^۱
جورج جورداق ، دانشمند مشهور مسيحى مى‏گويد:
پاره‏اى از بزرگان قريش به حكم خِرد و براى رهايى از بت‏پرستى اسلام آوردند و بسيارى از بندگان و بردگان و سركوب‏شدگان ، به انگيزه عدالت خواهى كه رسالت محمّد صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله بدان فرا مى‏خوانْد و براى انكار ستمى كه پشتشان از تازيانه آن مى‏سوخت ، اسلام آوردند و گروهى پس از پيروزى پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله به خاطر واقعيت‏گرايى و نزديك شدن به شخص پيروز ، اسلام آوردند ، چنان كه در مورد بيشتر امويان ، داستان چنين بود.
همه اينها در شرايط گوناگون ـ كه از نظر ارزش و مفهوم انسانى متفاوت است ـ اسلام آوردند و همه در يك مسئله ، يعنى پذيرش منطق و واقعيت موجود ، همگون‏اند؛ امّا على بن ابى طالب عليه ‏السلام ، مسلمان به دنيا آمده است ، چون او از نظر تولّد و رشد ، از معدن رسالت است و از نظر اخلاق و فطرت ، از خودِ اسلام است و شرايطى كه در آن