8 / 2
هجوم ابن حَضْرَمى به بصره
۲۸۳۷.تاريخ الطبرىـ به نقل از ابى نعامه ـ: چون محمّد بن ابى بكر در مصر كشته شد، ابن عبّاس، از بصره نزد على عليه السلام در كوفه رفت و زياد را به جاى خود تعيين كرد. ابن حضرمى نيز از سوى معاويه آمد و نزد بنى تميم منزل كرد. زياد، حضين بن منذر و مالك بن مسمع را احضار كرد و به آنان گفت: شما اى گروه بكر بن وائل! از ياران و افراد مورد اعتماد امير مؤمنان هستيد. ابن حضرمى جايى فرود آمده كه مى بينيد . كسانى هم به حمايتْ نزد او رفته اند. پس در مقابل هجوم او، با من به دفاع برخيزيد تا فرمان امير مؤمنان به من برسد.
حضين گفت: باشد. مالك ـ كه گرايش اموى داشت و در حادثه جمل، مروان به او پناهنده شده بود ـ گفت: اين كارى است كه مرا در آن شريكانى است . بايد مشورت كنم و آن گاه نظر دهم.
زياد، چون سرسنگينى مالك را ديد، ترسيد كه قبيله ربيعه دچار اختلاف شوند . پس در پى نافع فرستاد و از او نظر مشورتى خواست. نافع، او را به صبرة بن شيمان حدّانى راهنمايى كرد. زياد در پى او فرستاد و گفت: آيا به من و بيت المال مسلمانان پناه مى دهى؟ اين اموال و غنايم شماست، من هم امانتدار امير مؤمنانم!
گفت: باشد، به شرط اين كه آنها را پيش من آورى و در خانه من منزل كنى.
گفت: چنين مى كنم.
زياد، بيت المال را برداشت و بيرون شد تا به حدّان ۱ رسيد و در خانه صبرة بن شيمان فرود آمد و بيت المال و منبر را هم آورد و در مسجد حدّان قرار داد. همراه زياد، پنجاه نفر ديگر هم آمدند كه از جمله آنان «ابو اُبىّ حاضر» بود.
زياد ، نماز جمعه را در مسجد حدّان برگزار مى كرد و به مردم غذا مى داد.
زياد ، به جابر بن وَهْب راسبى گفت: اى ابو محمّد! فكر نمى كنم كه ابن حضرمى دست بردارد؛ بلكه به نظرم با شما خواهد جنگيد. نمى دانم نظر ياران تو چيست تا فرمانشان بدهم و ببينيم چه دارند.
زياد چون نماز خواند ، در مسجد نشست. مردم دور او جمع شدند. جابر گفت: اى گروه اَزْد! تميم مى پندارند كه آنان كسى هستند و هنگامه نبرد و سختى از شما صبورترند. به من خبر رسيده كه آنان مى خواهند نزد شما آمده، پناهنده شما را بگيرند و به زور از شهر بيرون ببرند. اگر چنين كنند، چه خواهيد كرد ، در حالى كه او و بيت المال مسلمانان را در پناه خويش گرفته ايد؟!
صبرة بن شيمان ـ كه حرمتى داشت ـ گفت: اگر اَحنف بيايد ، مى آيم . اگر حُتات بيايد ، مى آيم. اگر جوانان بيايند، ميان ما هم جوانان هستند!
زياد پيوسته مى گفت: مرا خنده گرفت و برخاستم. هرگز نقشه اى نكشيده ام كه نزديك باشد به رسوايى من بينجامد، جز آن روز كه خنده ام گرفت.
سپس زياد به على عليه السلام نوشت: ابن حضرمى از شام آمده و در خانه بنى تميم فرود آمده و به خونخواهى عثمانْ مردم را به جنگ فرا مى خوانَد. تميم و بيشتر مردم بصره نيز با او بيعت كرده اند و من كسى را ندارم كه به دفاع پردازم. خودم و بيت المال را در پناه صبرة بن شيمان قرار دادم و رفتم و در نزد آنان ماندم. پيروان عثمان در رفت و آمد با ابن حضرمى هستند.
على عليه السلام اَعْيَن بن ضُبيعه مجاشعى را فرستاد تا قوم خود را از اطراف ابن حضرمى پراكنده سازد. [ و به او دستور داد] : «بنگر كه چه خواهد كرد. اگر گروه ابن حضرمى پراكنده شد، اين همان چيزى است كه مى خواهى و اگر كارها به ستيزه جويى و نافرمانى كشيد ، پس به جهاد با آنان برخيز. اگر در ياران خود سرسنگينى و سستى ديدى و بيم آن داشتى كه به خواسته ات نرسى، با آنان مدارا كن و معطّلشان كن و چشم و گوشَت به آنان باشد، گويا سپاهيان خدا بر تو سايه افكن شده كه ستمگران را به قتل برسانى».
اَعيَن به نزد زياد آمد و نزد او منزل كرد . آن گاه نزد قبيله خود رفت و مردانى را گرد آورد و به سوى ابن حضرمى شتافت و آنان را فرا خواند. دشنامش دادند و به او بد گفتند. او از نزد ايشان به خانه خود برگشت. گروهى به خانه اش وارد شده ، او را كُشتند.
چون اَعيَن بن ضبيعه كشته شد، زياد تصميم به جنگ با آنان گرفت. بنى تميم [ نامه اى ] نزد قبيله ازد فرستادند كه: ما به پناهنده شما و هيچ يك از يارانش تعرّضى نكرديم . شما از پناهنده ما و جنگ با ما چه مى خواهيد؟
ازد، تمايل به جنگ نداشتند. پاسخ دادند: اگر متعرّض پناهنده ما شوند ، جلوگيرى مى كنيم و اگر از پناهنده ما دست بدارند، ما نيز دست از پناهنده آنان برخواهيم داشت. آنان هم دست از مقابله كشيدند.
زياد به على عليه السلام نوشت: اعين بن ضُبيعه آمد و كسانى را از خويشاوندان خود كه فرمانبردار او بودند ، گرد آورد . سپس آنان را با جدّيت و نيّت درست، براى مقابله با ابن حضرمى فراخواند و آنان را به اطاعت و دست كشيدن از اختلاف دعوت كرد. همه قومش همراهش شدند. اين آنان را هراسان ساخت. كسان بسيارى كه همراهشان بودند و نويد يارى مى دادند، از گرد ايشان پراكنده شدند و ميانشان اختلاف پديد آمد. سپس به نزد خانواده اش برگشت. بر او وارد شده و او را ترور كردند و كشته شد. خداوندْ اعين را رحمت كند! در آن هنگام من خواستم با آنان نبرد كنم ؛ امّا كسانى به اندازه كافى نداشتم كه عليه آنان نيرو بگيرم. دو طايفه نيز با هم نامه نگارى كردند و دست از هم كشيدند.
على عليه السلام چون نامه او را خواند، جارية بن قُدامه سعدى را فراخواند و او را همراه با پنجاه نفر از بنى تميم روانه ساخت. شريك بن اعور را نيز همراه او فرستاد. نيز گفته مى شود كه جارية بن قدامه را با پانصد نفر روانه ساخت. نامه اى نيز به زياد نوشت و فكر و كار او را تأييد كرد و فرمانش داد كه جارية بن قدامه را يارى كند و نظر مشورتى به او بدهد. جاريه به بصره آمد و نزد زياد رفت. زياد به او گفت: دست به كار شو؛ امّا مواظب باش كه آنچه بر سر رفيقت آمد ، بر سر تو نيايد، و به هيچ يك از اين مردم اعتماد مكن.
جاريه نزد قوم خودش رفت و نامه على عليه السلام را بر آنان خواند و وعده[ى پيروزى ]به آنان داد. گروه بسيارى پاسخ دادند. به سوى ابن حضرمى شتافت . او را در خانه سُنبيل محاصره كرد و خانه را بر سر او و همراهانش ـ كه هفتاد يا چهل نفر بودند ـ [ خراب كرد و] به آتش كشيد .
مردمْ پراكنده شدند و زياد به دارالحكومه بازگشت و نامه اى به على عليه السلام فرستاد ، به همراه ظبيان بن عماره ـ كه از كسانى بود كه با جاريه آمده بود ـ ... كه : جاريه نزد ما آمد و به سوى ابن حضرمى رفت و با وى جنگيد و او را به يكى از خانه هاى بنى تميم كشاند، همراه با تعدادى از مردان همراهش . پس از عذر آوردن و بيم دادن و دعوت به اطاعت ، چون به حق باز نگشتند، آتش بر آنان و خانه شان افروخت و آنان را سوزاند و خانه را بر سرشان خراب كرد. دور باد آن كه طغيان و تجاوز كند!
