۲۹۶۳.امام على عليه السلامـ هنگامى كه ضربت خورد و عيادت كنندگان به دور او گرد آمدند و خواستند كه وصيّت كند ـ: خداى را سپاس، آن گونه كه شايسته تقدير اوست و ما پيرو فرمان اوييم. او را مى ستايم، آن گونه كه دوست دارد . معبودى جز خداى يكتا و بى نياز نيست، آن گونه كه خود معرّفى نموده است.
اى مردم! هر كس در عين فرار، آنچه را از آن مى گريزد، ديدار مى كند. اجل، بستر حركت جان به سوى اوست و گريختن از آن، نزديك شدن به آن است. چه بسيار روزها سپرى كردم كه از حقيقتِ پنهان اين موضوع، كاوش مى كردم ؛ امّا خداى عزيز جز پنهان داشتن آن را نخواست . هيهات كه دانشى است پنهان!
امّا سفارش من اين است كه چيزى را شريك خداوندِ ستوده قرار ندهيد . سنّت محمّد صلى الله عليه و آله را تباه نكنيد . اين دو ستون (توحيد و آيين پيامبر صلى الله عليه و آله ) را برپا داريد و اين دو چراغ فروزان را روشن نگه داريد، و تا پراكنده نشده ايد، بر شما ملامتى نيست. بر هر كسى به اندازه توانش تكليف نهاده اند و بر دوش جاهلان، تكليف را سبُك كرده اند. پروردگارى است مهربان، پيشوايى دانا و آيينى استوار.
من ديروز همراه و هم نشين شما بودم، امروز مايه پند شمايم، فردا هم از شما جدا مى شوم. اگر گام در اين لغزشگاه ثابت بماند و نلغزد، مطلوب همين است و اگر قدم بلغزد، همانا ما در سايه سار شاخه هاى درختان و وزشگاه بادها و زير سايه ابرى بوديم كه فشردگى آن در فضا از بين رفته و نشانه آن بادها در زمين محو شده است. من همسايه شما بودم، چند روزى بدنم در همسايگى تان بود و به زودى از من پيكرى بى جان مى بينيد كه پس از حركت، آرام است و پس از گويايى، خموش. آرامش پيكرم و فرو افتادن نگاهم و سكون اعضايم براى شما مايه پند باشد . همانا اين براى شما از هر گوينده زبان آورى پند آموزتر است.
شما را وداع مى كنم، همانند وداع كسى كه در انتظار ديدار است. فردا به ياد روزهاى من مى افتيد و خداوندْ سرّ درونم را بر شما آشكار مى سازد و در نبود من و بودن كس ديگرى به جاى من، مرا خواهيد شناخت. اگر زنده بمانم، خودم صاحبْ اختيار خون خويشم و اگر بميرم، ميعادگاه من فناست. اگر ببخشايم، عفو برايم مايه قرب به خدا و براى شما حسنه است. پس ببخشاييد و درگذريد، «آيا دوست نداريد كه خداوند، شما را بيامرزد؟» .
چه حسرتى بر غافلان، كه عمرشان حجّتى به زيانشان گردد، يا روزگارشان آنان را به شقاوت بكشاند. خداوندْ ما و شما را از كسانى قرار دهد كه هيچ خواسته اى آنان را از اطاعت خدا باز نمى دارد و پس از مرگ، انتقام او بر آنان فرود نمى آيد. همانا ما براى آن و به خاطر آنيم .
سپس به حسن عليه السلام روى كرد و فرمود: «پسرم! يك ضربت به جاى يك ضربت بزن و گناه مكن».

۲۹۶۳.الإمام عليّ عليه السلامـ بَعدَ ضَربَتِهِ الَّتي ضَرَبَها إيّاهُ ابنُ مُلجمٍ وقَد جَلَسَ النّاسُ حَولَهُ يَعودونَهُ وطَلَبوا مِنهُ أن يوصيهم: الحَمدُ للّهِِ حَقَّ قَدرِهِ مُتَّبِعينَ أمرَهُ ، وأحمَدُهُ كَما أحَبَّ ، ولا إلهَ إلَا اللّهُ الواحِدُ الأَحَدُ الصَّمَدُ كَمَا انتَسَبَ .
أيُّهَا النّاسُ ! كُلُّ امرِئٍ لاقٍ في فِرارِهِ ما مِنهُ يَفِرُّ ، والأَجَلُ مَساقُ النَّفسِ إلَيهِ ، والهَربُ مِنهُ مُوافاتُهُ ، كَمِ اطَّرَدَتِ الأَيّامُ أبحَثُها عَن مَكنونِ هذَا الأَمرِ ، فَأَبَى اللّهُ عَزَّ ذِكرُهُ إلّا إخفاءَهُ ، هَيهاتَ عِلمٌ مَكنونٌ .
أمّا وَصِيَّتي فَأَن لا تُشرِكوا بِاللّهِ جَلَّ ثَناؤُهُ شَيئا ، ومُحَمَّدا صلى الله عليه و آله فَلا تُضَيِّعوا سُنَّتَهُ ، أقيموا هذَينِ العَمودَينِ ، وأوقِدوا هذَينِ المِصباحَينِ ، وخَلاكُم ذَمُّ ^۱ ما لَم تَشرُدوا ، حُمِّلَ كُلُّ امرِئٍ مَجهودَهُ ، وخُفِّف عَنِ الجَهَلَةِ ، رَبٌّ رَحيمٌ ، وإمامٌ عَليمٌ ، ودينٌ قوَيمٌ .
أنَا بِالأَمسِ صاحِبُكُم وأنَا اليَومَ عِبرَةٌ لَكُم ، وغَدا مُفارِقُكُم ، إن تَثبُتِ الوَطَأةُ في هذِهِ المَزَلَّةِ فَذاكَ المُرادُ ، وإن تَدحَضِ القَدَمُ ، فَإِنّا كُنّا في أفياءِ أغصانٍ وذَرى رِياحٍ ، وتَحتَ ظِلِّ غَمامَةٍ اضمَحَلَّ فِي الجَوِّ مُتَلَفَّقُها ، وعَفا فِي الأرَضِ مَحَطُّها ، وإنَّما كُنتُ جارا جاوَرَكُم بَدَني أيّاما وسَتُعقَبونَ مِنّي جُثَّةً خَلاءً ، ساكِنَةً بَعدَ حَرَكَةٍ ، وكاظِمَةً بَعدَ نُطقٍ ، لِيَعِظكُم هُدُوّي وخُفوتُ إطراقي وسُكونُ أطرافي ؛ فَإِنَّهُ أوعَظُ لَكُم مِنَ النّاطِقِ البَليغِ ، وَدَّعتُكُم وَداعَ مُرصِدٍ لِلتَّلاقي ، غَدا تَرَونَ أيّامي ، ويُكشَفُ اللّهُ عَزَّ وجَلَّ عن سَرائِري ، وتَعرِفوني بَعدَ خُلُوِّ مَكاني ، وقِيامِ غَيري مَقامي ، إن أبقَ فَأَنَا وَلِيُّ دَمي ، وإن أفنَ فَالفَناءُ ميعادي ، وإن أعفُ فَالعَفوُ لي قُربَةٌ ، ولَكُم حَسَنَةٌ ، فَاعفوا وَاصفَحوا ، «أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ»^۲ .
فَيالَها حَسرَةً عَلى كُلِّ ذي غَفلَةٍ أن يَكونَ عُمُرُهُ عَلَيهِ حُجَّةً أو تُؤَدّيهِ أيّامُهُ إلى شِقوَةٍ ، جَعَلَنَا اللّهُ وإيّاكُم مِمَّن لا يُقَصِّرُ بِهِ عَن طاعَةِ اللّهِ رَغبَةٌ ، أو تَحُلُّ بِهِ بَعدَ المَوتِ نِقمَةٌ ؛ فَإِنَّما نَحنُ لَهُ وبِهِ .
ثُمَّ أقبَلَ عَلَى الحَسَنِ عليه السلام فَقالَ : يا بُنَيَّ ضَربَةٌ مَكانَ ضَربَةٍ ولا تَأثَم . ^۳