351
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6

۲۶۴۵.الكامل ، مبرّد :در محضر على عليه السلام اين آيه خوانده شد : «بگو : آيا شما را از زيانكارترين مردم آگاه كنيم؟ [ آنان ]كسانى اند كه تلاش ايشان در زندگى دنيا تباه شده و مى پندارند كه كار نيكو مى كنند» . پس على عليه السلام گفت : «اهل حَروراء ، در زمره همين افرادند» .

۲۶۴۶.نهج البلاغة :على عليه السلام شنيد كه مردى از حَروريه شب زنده دارى مى كند و قرآن مى خوانَد . گفت : «خوابِ در حال يقين ، بهتر از نماز در حال شكّ است» .

۲۶۴۷.إرشاد القلوب :شبانگاهى كه يك چهارم از شب گذشته بود ، على عليه السلام همراه كميل بن زياد ، از پيروان و دوستان برگزيده اش ، از مسجد كوفه به سوى خانه اش رهسپار شد . در راه ، به خانه مردى رسيد كه در آن هنگام شب ، به تلاوت قرآن مشغول بود و اين آيه را مى خوانْد : «يا آن كس كه در ساعات شب ، به عبادت پرداخته يا در سجود است يا در قيام و از آخرت بيمناك و به رحمت پروردگارش اميداوار است [ با آن كه چنين نيست ، يكسان است]؟ بگو : آيا كسانى كه مى دانند و كسانى كه نمى دانند ، برابرند؟ تنها خردمندان اند كه پند پذيرند» . و اين آيه را با نوايى جانسوز و حزن آلود مى خوانْد .
كميل در دل خويش ، حال آن مرد را خوش داشت و بى آن كه چيزى بگويد ، وضع آن مرد برايش ستودنى جلوه كرد. در اين حال، على عليه السلام به وى روى كرد و گفت: «اى كميل! طنين صداى اين مرد تو را خوش نيايد ، كه او اهل آتش است ؛ و زود است كه در آينده ، تو را [ از او] خبر دهم» .
كميل در حيرت شد كه على عليه السلام با وى از درونش سخن گفت و گواهى داد كه آن مرد ، با آن حال ، اهل آتش است ، آن هم با چنان وضع به ظاهر نيكويى در آن هنگام! پس سكوت كرد و در آن مطلب به شگفتى و تفكّر فرو رفت .
چندى گذشت تا كار خوارج بدان جا كشيد كه كشيد و امير مؤمنان با ايشان به نبرد پرداخت ؛ ايشان كه قرآن را همان گونه كه نازل شده بود ، از بَر داشتند . امير مؤمنان ، در حالى كه رو به روى كميل ايستاده بود و شمشير خون چكان در دست داشت و سرهاى تراشيده آن كافران فاجر ۱ بر زمين افتاده بود ، تيغه شمشير را بر بزرگِ آن سرها نهاد و رو به كميل گفت : «اى كميل! «يا آن كس كه در ساعات شب به عبادت پرداخته يا در سجود است يا در قيام ...» ؛ يعنى اين همان شخص است كه در آن شب ، قرآن مى خوانْد وحالش تو را خوش افتاد . پس كميل پيش پاى امام عليه السلام را بوسيد و از خداى آمرزش خواست .

1.اين تعبير از راوى است و با ساير متون اين باب ، سازگار نيست . (م)


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6
350

۲۶۴۵.الكامل للمبرّد :إنَّ عَلِيّا عليه السلام تُلِيَ بِحَضرَتِهِ : «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُم بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَـلاً * الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا»۱ فَقالَ عَلِيٌّ : أهلُ حَرَوْراءَ مِنهُم . ۲

۲۶۴۶.نهج البلاغة :سَمِعَ عَلِيٌّ عليه السلام رَجُلاً مِنَ الحَرَورِيَّةِ يَتَهَجَّدُ ويَقرَأُ ، فَقالَ : نَومٌ عَلى يَقينٍ خَيرٌ مِن صَلاةٍ في شَكٍّ . ۳

۲۶۴۷.إرشاد القلوب :إنَّهُ [عَلِيّا عليه السلام ] خَرَجَ ذاتَ لَيلَةٍ مِن مَسجِدِ الكوفَةِ مُتَوَجِّها إلى دارِهِ وقَد مَضى رُبعٌ مِنَ اللَّيلِ ومَعَهُ كُمَيلُ بنُ زِيادٍ ـ وكانَ مِن خِيارِ شيعَتِهِ ومُحِبّيهِ ـ فَوَصَلَ فِي الطَّريقِ إلى بابِ رَجُلٍ يَتلُو القُرآنَ في ذلِكَ الوَقتِ ، ويَقرَأُ قَولَهُ تَعالى : «أَمَّنْ هُوَ قَـنِتٌ ءَانَآءَ الَّيْلِ سَاجِدًا وَ قَآئمًا يَحْذَرُ الْأَخِرَةَ وَ يَرْجُواْ رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِى الَّذِينَ يعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الْأَلْبَـبِ »۴ ، بِصَوتٍ شَجِيٍّ حَزينٍ ، فَاستَحسَنَ ذلِكَ كُمَيلٌ في باطِنِهِ ، وأعجَبَهُ حالُ الرَّجُلِ مِن غَيرِ أن يَقولَ شَيئا ، فَالتَفَتَ إلَيهِ عليه السلام وقالَ : يا كُمَيلُ ، لا تُعجِبكَ طَنطَنَةُ الرَّجُلِ ، إنَّهُ مِن أهلِ النّارِ وسَاُنَبِّئُكَ فيما بَعدُ ، فَتَحَيَّرَ كُميلٌ لِمُشافَهَتِهِ لَهُ عَلى ما في باطِنِهِ ، وشَهادَتِهِ لِلرَّجُلِ بِالنّارِ مَعَ كَونِهِ في هذَا الأَمرِ ، وفي تِلكَ الحالَةِ الحَسَنَةِ ظاهِرا في ذلِكَ الوَقتِ ، فَسَكَتَ كُمَيلٌ مُتَعَجِّبا مُتَفَكِّرا في ذلِكَ الأَمرِ .
ومَضى مُدَّةٌ مُتَطاوِلَةٌ إلى أن آلَ حالُ الخَوارِجِ إلى ما آلَ ، وقاتَلَهُم أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام ، وكانوا يَحَفظونَ القُرآنَ كَما اُنزِلَ ، وَالتَفَتَ أميرُ المُؤمِنينَ إلى كُمَيلِ بنِ زِيادٍ وهُوَ واقِفٌ بَينَ يَدَيهِ وَالسَّيفُ في يَدِهِ يَقطُرُ دَما ، ورُؤوسُ اُولئِكَ الكَفَرَةِ الفَجَرَةِ مُحَلَّقَةٌ عَلَى الأَرضِ ، فَوَضَعَ رَأسَ السَّيفِ مِن رَأسِ تِلكَ الرُّؤوسِ ، وقالَ : يا كُمَيلُ «أَمَّنْ هُوَ قَـنِتٌ ءَانَآءَ الَّيْلِ سَاجِدًا وَ قَآئِمًا» أي هُوَ ذلِكَ الشَّخصُ الَّذي كانَ يَقرَأُ في تِلكَ اللَّيلَةِ فَأَعجَبَكَ حالُهُ . فَقَبَّلَ كُميلٌ مُقَدَّمَ قَدَمَيهِ وَاستَغفَرَ اللّهَ . ۵

1.الكهف : ۱۰۳ و ۱۰۴ .

2.الكامل للمبرّد : ج ۳ ص ۱۱۰۷ ، المعيار والموازنة : ص ۲۹۹ ، تفسير الطبري : ج ۹ الجزء ۱۶ ص ۳۴ عن أبي الطفيل نحوه ؛ بحار الأنوار : ج ۳۳ ص ۳۵۲ .

3.نهج البلاغة : الحكمة ۹۷ ، خصائص الأئمّة عليهم السلام : ص ۹۵ وراجع عيون الحكم والمواعظ : ص ۴۹۷ ح ۹۱۶۳ وغرر الحكم : ح ۹۹۵۸ و كنز العمّال : ج ۳ ص ۸۰۰ ح ۸۸۰۱ .

4.الزمر : ۹ .

5.إرشاد القلوب : ص ۲۲۶ ، بحار الأنوار : ج ۳۳ ص ۳۹۹ ح ۶۲۰ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: حسینی، سید ابوالقاسم؛ محدثی، جواد
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 65462
صفحه از 604
پرینت  ارسال به