87
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6

۲۵۲۴.وقعة صِفّينـ بـه نقل از صـعصعة بـن صـوحان و حارث بن اَدهم ـ: آن روز ، عُروة بن داوود دمشقى به ميدان آمد و گفت : اى ابوالحسن! اگر معاويه از مبارزه با تو اكراه دارد ، به سوى من آ .
على عليه السلام به سوى وى رفت . يارانش به وى گفتند : اين سگ را فرو گذار ، كه او هم رتبه تو نيست .
گفت : «به خدا سوگند ، امروز معاويه بيش از او به من كينه ندارد . من و او را وا نهيد!» .
سپس بر او يورش بُرد و با ضربه اى به دو نيمش كرد ؛ نيمى سوى راست افتاد و نيمى سوى چپ ، و هر دو سپاه از گرانىِ اين ضربه ، بر خويش لرزيدند .
سپس گفت : «اى عروه! برو و قومت را آگاه كن . سوگند به آن كه محمّد را به حق به پيامبرى برانگيخت ، تو به راستى آتش را ديدى و اكنون پشيمانى» .
پسر عموى عروه گفت : چه بامداد شومى است . پس از ابو داوود (عروه ) ، خداوند زندگى را [ بر من ]زشت گردانَد! ...
سپس او به على عليه السلام يورش آورد و بر او نيزه اى نواخت . على عليه السلام بر آن نيزه ضربه اى زد كه آن را دور ساخت . سپس ضربه ديگرى بر او نواخت و او را در پى ابو داوود ، روانه كرد .
معاويه بر تپّه اى ايستاده بود ، اين صحنه را مى ديد و گواه بود . پس گفت : مرگ و ننگ از آنِ اين مردان! آيا در ميانِ ايشان كسى نيست كه يا در هماوردى با او يا به غافلگيرى يا در ميانِ درآميختگىِ دو سپاه و بر پا شدنِ گَردِ [ نبرد] ، وى را بكشد؟
وليد بن عُقْبه گفت : تو ، خود به مبارزه او رو ، كه از همه مردم براى مبارزه با وى سزاوارترى!
گفت : به خدا سوگند ، او مرا به مبارزه خواند [ و من سر باز زدم] ، چندان كه نزد قريش شرمسار شدم . خداى را سوگند ، من به مبارزه او نخواهم رفت ؛ زيرا سپاه در مقابل پيشوا ، فقط براى حفاظت از اوست .
عتبة بن ابى سفيان گفت : او را واگذاريد . گويى بانگش را نشنيده ايد . شما مى دانيد كه او حُرَيث را كُشت و عمرو [ بن عاص ]را به آن رسوايى كشاند . من كسى را نمى شناسم كه روياروى او رود و كشته نشود .
معاويه به بُسر بن اَرطات گفت : آيا براى مبارزه با او بر پا مى خيزى؟
گفت : هيچ كس براى اين مبارزه ، سزاوارتر از تو نيست ؛ امّا اگر شما ابا داريد ، من به نبرد او مى روم ...
پس بُسر به تپّه نزديك شد ، حال آن كه نقابى آهنين بر چهره داشت و شناخته نمى شد . آن گاه ، او را ندا داد : اى ابوالحسن! به مبارزه با من درآى!
على عليه السلام با وقار و بى اعتنايى [ به وى] به سويش روان گشت و آن گاه كه به وى نزديك شد ، بر او كه زره به تن داشت ، با نيزه ضربه اى زد و وى را بر زمين افكَنْد ؛ امّا زره ، مانِع فرو رفتنِ نيزه بر اندام او شد . بُسر [ نيز] در برابر او به عورتش پناه برد ، بدين سان كه دست بُرد تا عورتش را عريان كند و از آسيب او در امان باشد ، كه على عليه السلام [ با ديدن اين صحنه ]بازگشت و به او پشت كرد .
وقتى بُسر بر زمين افتاد ، اَشتر او را شناخت و گفت : اى امير مؤمنان! اين بُسر بن اَرطات ، دشمن خدا و توست .
على عليه السلام گفت : «او را وا گذار ، كه خدايش لعنت كناد! آيا پس از اين كه چنان كارى كرد [ نزديكش شوم و او را بكشم]؟» .
بُسر پس از ضربه على عليه السلام با سوارانش بازگشت . على عليه السلام او را ندا داد : «اى بسر! براى مبارزه ، معاويه سزاوارتر از تو بود!» .
بُسر نزديك معاويه باز گشت . معاويه به او گفت : «سرت را بالا گير ، كه پيش از تو خداوند ، عمرو [ بن عاص ]را به چنين سرنوشتى دچار كرد» ...
از آن پس ، هر گاه بُسر به گروهى بر مى خورد كه على عليه السلام در ميانشان بود ، به گوشه اى پناه مى بُرد و تكْ سوارانِ شامى [ نيز ]از على عليه السلام دورى مى جُستند .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6
86

۲۵۲۴.وقعة صفّين عن صعصعة بن صوحان والحارث بن أدهم :بَرَزَ يَومَئِذٍ عُروَةُ بنُ داوُدَ الدِّمَشقِيُّ فَقالَ : إن كانَ مُعاوِيَةُ كَرِهَ مُبارَزَتَكَ يا أبَا الحَسَنِ فَهَلُمَّ إلَيَّ . فَتَقَدَّمَ إلَيهِ عَلِيٌّ ، فَقالَ لَهُ أصحابُهُ : ذَر هذَا الكَلبَ فَإِنَّهُ لَيسَ لَكَ بِخَطَرٍ . فَقالَ : وَاللّهِ ، ما مُعاوِيَةُ اليَومَ بِأغيَظَ لي مِنهُ ، دَعوني وإيّاهُ ، ثُمَّ حَمَلَ عَلَيهِ فَضَرَبَهُ فَقَطَعَهُ قِطعَتَينِ ، سَقَطَت إحداهُما يَمنَةً ، وَالاُخرى يَسرَةً ، فَارتَجَّ العَسكَرانِ لِهَولِ الضَّربَةِ .
ثُمَّ قالَ : اِذهَب يا عُروَةُ فَأَخبِر قَومَكَ ، أما وَالَّذي بَعَثَ مُحَمَّدا بِالحَقِّ لَقَد عايَنتَ النّارَ وأصبَحتَ مِنَ النّادِمينَ .
وقالَ ابنُ عَمٍّ لِعُروَةَ : وا سوءَ صَباحاه ، قَبَحَ اللّهُ البَقاءَ بَعدَ أبي داوُدَ ... .
وحَمَلَ ابنُ عَمِّ أبي داوُدَ عَلى عَلِيٍّ فَطَعَنَهُ فَضَرَبَ الرُّمحَ فَبَرَأهُ ، ثُمَّ قَنَّعَهُ ضَربَةً فَأَلحَقَهُ بِأَبيداوُدَ ، ومُعاوِيَةُ واقِفٌ عَلَى التَّلِّ يُبصِرُ ويُشاهِدُ ، فَقالَ : تَبّا لِهذِهِ الرِّجالِ وقُبحا ؛ أما فيهِم مَن يَقتُلُ هذا مبُارَزَةً أو غيلَةً ، أو فِي اختِلاطِ الفَيلَقِ وثَوَرانِ النَّقعِ ! فَقالَ الوَليدُ بنُ عُقبَةَ : اُبرُز إلَيهِ أنتَ فَإِنَّكَ أولَى النّاسِ بِمُبارَزَتِهِ .
فَقالَ : وَاللّهِ ، لَقَد دَعاني إلَى البِرازِ حَتَّى استَحيَيتُ مِن قُرَيشٍ ، وإنّي وَاللّهِ لا أبرُزُ إلَيهِ ، ما جُعِلَ العَسكَرُ بَينَ يَدَيِ الرَّئيسِ إلّا وِقايَةً لَهُ .
فَقالَ عُتبَةُ بنُ أبي سُفيانَ : اِلهَوا عَن هذا ؛ كَأَنَّكُم لم تَسمَعوا نِداءَهُ ، فَقَد عَلِمتُم أنَّهُ قَتَلَ حُرَيثا ، وفَضَحَ عَمرا ، ولا أرى أحَدا يَتَحَكَّكُ ۱ بِهِ إلّا قَتَلَهُ .
فَقالَ مُعاوِيَةُ لِبُسرِ بنِ أرطاةَ :أ تَقومُ لِمُبارَزَتِهِ ؟
فَقالَ : ما أحَدٌ أحَقَّ بِها مِنكَ ، وإذ أبَيتُموهُ فَأَنا لَهُ ... فَاستَقبَلَهُ بُسرٌ قَريبا مِنَ التَّلِّ وهُوَ مُقَنَّعٌ فِي الحَديدِ لا يُعرَفُ ، فَناداهُ : اُبرُز إلَيَّ أبا حَسَنٍ ! فَانحَدَرَ إلَيهِ عَلى تُؤَدَةٍ غَيرَ مُكتَرِثٍ ، حَتّى إذا قارَبَهُ طَعَنَهُ وهُوَ دارِعٌ ، فَأَلقاهُ عَلَى الأَرضِ ، ومَنَعَ الدِّرعُ السِّنانَ أن يَصِلَ إلَيهِ ، فَاتَّقاهُ بُسرٌ بِعَورَتِهِ وقَصَدَ أن يَكشِفَها يَستَدفِعُ بَأسَهُ ، فَانصَرَفَ عَنهُ عَِليٌّ عليه السلام مُستَدبِرا لَهُ ، فَعَرَفَهُ الأَشتَرُ حينَ سَقَطَ ، فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ هذا بُسرُ بنُ أرطاةَ ، عَدُوُّ اللّهِ وعَدُوُّكَ .
فَقالَ : دَعهُ عَلَيهِ لَعنَةُ اللّهِ ، أبَعدَ أن فَعَلَها ... .
وقامَ بُسرٌ مِن طَعنَةِ عَلِيٍّ مُوَلِّيا ، ووَلَّت خَيلُهُ ، وناداهُ عَلِيٌّ : يا بُسرُ ، مُعاوِيَةُ كانَ أحَقَّ بِهذا مِنكَ .
فَرَجَعَ بُسرٌ إلى مُعاوِيَةَ ، فَقالَ لَهُ مُعاوِيَةُ : اِرفَع طَرفَكَ قَد أدالَ اللّهُ عَمرا مِنكَ . . . . فَكانَ بُسرٌ بَعدَ ذلِكَ إذا لَقِيَ الخَيلَ الَّتي فيها عَلِيٌّ تَنَحّى ناحِيَةً . وتَحامى فُرسانُ أهلِ الشّامِ عَلِيّا . ۲

1.التحكّك : التحرّش والتعرّض (لسان العرب : ج ۱۰ ص ۴۱۴ «حكك») .

2.وقعة صفّين : ص ۴۵۸ ؛ شرح نهج البلاغة : ج ۸ ص ۹۵ وراجع الفتوح : ج ۳ ص ۱۰۵ والمناقب للخوارزمي : ص ۲۴۰ ح ۲۴۰ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج6
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: حسینی، سید ابوالقاسم؛ محدثی، جواد
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 77376
صفحه از 604
پرینت  ارسال به