۱۴۸۸.امام على عليه السلامـ در سفارش نامه اش به مالك اشتر (بر پايه گزارش تحف العقول) ـ: خراج دهندگان را از همه شهرها نزد خود ، گِرد آور و به آنان دستور ده كه از وضعيت شهرهايشان و آنچه صلاحشان در آن است و آسانى گردآورى خراج ، به تو گزارش دهند . آن گاه ، ديدگاه صاحب نظران غير از خراج دهندگان را جويا شو . پس اگر از سنگينى ماليات يا آفت هايى چون قطع آب يا تباهى زمين بر اثر آب گرفتگى يا كم آبى يا آفتى ديگر به تو شِكوه كردند ، ماليات را بر آنان سبُك گير ، به اندازه اى كه اميد دارى خداوند ، بدان [ مقدار ]كارشان را اصلاح كند ، و اگر از تو درخواست كمك كردند ، بر اصلاح (و تقويت) آنچه با ثروت هايشان بر آن توانايى دارند،پس هزينه آن را بر عهده گير؛ چرا كه فرجام كمك هايت به خير و صلاح آنان است.
پس بر تو آنچه از هزينه ها بر آنان تخفيف دادى ، گران نيايد ؛ چرا كه ذخيره اى است كه آن را در آبادانى شهرها و تزيين ولايت ها به تو برگردانند ، جز آن كه دوستى و حُسن نيّت آنان و بهره دهى آنان را همراه با موجباتى كه خدا جلب [محبّتشان ]را آسان كند ، به دست آورده اى . چرا كه خراج ، با تلاش و سختى به دست نيايد ، با آن كه تكيه گاهى است كه بدان اعتماد مى كنى و اگر پيشامدى رُخ دهد ، بر آنان تكيه مى كنى ، به جهت زيادى نيروى آنان كه با آسايش آنان ، ذخيره ساختى و اطمينانى كه از آنان [ كسب كردى] ، بدان سبب كه آنان را به عدالت و مدارا عادت دادى و شناخت آنان از عذرهايت ، در پيشامدهايى كه در آن بر آنها تكيه كردى و آنان با طيب خاطر ، آن را بر دوش كشيدند؛ چرا كه آبادانى شهرها [ باعث مى شود] آنچه بر آنان نهى، بر دوش كشند. به درستى كه خرابى شهرها از تنگ دستى مردمان آنهاست و همانا مردمان شهرها ، در اثر زياده روى زمامداران و بدبينى آنان به ماندن و كمى بهره گيرى شان از عبرت ها ، تنگ دست شوند .
