۱۶۴۳.امام على عليه السلامـ در پرهيز دادن امّت از پراكندگى ـ: بپرهيزيد از آنچه بر امّت هاى پيشين فرود آمد ، از كيفر بر كردار ناشايست و رفتار پست! پس نيك و بد احوالشان را به ياد آريد ، و برحذر باشيد از اين كه مانند آنان شويد!
و چون در خوش بختى و بدبختى شان انديشيديد ، به چيزى بچسبيد كه آنان را عزيز گردانْد و دشمنان را از آنان ، دور ساخت و سلامتى بدان سبب بر ايشان ، طولانى گشت و نعمت ، در برابرشان تسليم شد ، و رشته بزرگوارى ، با آن استوار شد ، و آن ، دورى از پراكندگى و چسبيدن به الفت و يكديگر را بدان واداشتن و سفارش كردن است ؛ و بپرهيزيد از هر كارى كه پشت آنان را شكست و نيروشان را سست كرد ، از كينه هم در دل داشتن و تخم نفاق در سينه كاشتن و به يكديگر پشت كردن و دست از يارى يكديگر كشيدن!
و در احوال گذشتگانِ مؤمن پيش از خود بنگريد كه در آزمون و بلا چگونه بودند؟ آيا سنگين ترين بندگان از جهت بار ، و گرفتارترين در بلا ، و در تنگناترين مردم دنيا از جهت احوال نبودند؟ فرعون ها آنان را به بندگى گرفتند و در عذاب سخت كشيدند و تلخى را جرعه جرعه ، بدانان نوشاندند . پس پيوسته در خوارىِ هلاكت و مقهور چيرگى بودند ؛ نه چاره اى مى يافتند تا سر باز زنند ، و نه راهى كه عذاب را از خود دور كنند ، تا اين كه خداوند ، شكيبايى آنان را بر آزار در دوستىِ خويش و بردبارى آنان را در ناخوشايندى از بيم خود ديد . گشايشى از تنگناهاى بلا برايشان پديد آورد و از پسِ خوارى ، ارجمندشان كرد و آرامش را جايگزين بيم كرد . پس پادشاهانِ حكمران و پيشوايانِ شاخص گشتند و كرامتِ خدا درباره شان بدان جا رسيد كه در عالم آرزو و خيال هم دست يافتنى نبود .
پس بنگريد چه سان بودند هنگامى كه گروه ها اجتماع داشتند ، و آرزوها هماهنگ بود ، و دل ها راست ، و دست ها مددكار ، و شمشيرها به يارى آخته ، و ديده ها نافذ ، و تصميم ها يكى بود . آيا مهترانِ سراسر زمين نبودند و بر جهانيان ، پادشاهى نمى كردند؟ پس بنگريد كه پايانِ كارشان به كجا انجاميد؟ چون ميانشان جدايى افتاد و الفت به پراكندگى انجاميد و سخن ها و دل ها ، گونه گون گشت و شاخه شاخه شده ، با هم اختلاف كردند و پراكنده شده ، با يكديگر نبرد كردند ، در اين هنگام ، خداوند ، لباس كرامت خود را از تنشان بيرون آورد و نعمت فراخ خويش را از دستشان به در كرد و داستان آنان ، ميان شما مانْد تا عبرتى براى پندگيرنده باشد .
پس ، از حال فرزندان اسماعيل و بنى اسحاق و بنى اسرائيل ، پند گيريد كه چه قدر حالت ها با هم متناسب است و نمونه ها به هم نزديك! در كار آنان به هنگام تشتّت و پراكندگى بنگريد . روزگارى كه كسراها و قيصرها بر آنان پادشاهى مى كردند ، آنان را از مَرغزارهاى پُر نعمت و درياى عراق و سرزمين هاى سرسبز دنيا مى ربودند و به زمين هايى كه روييدنى اش دِرَمْنه ۱ بود و محلّ وزيدن باد و سختى زندگى ، روانه مى داشتند . آنان را مستمند و تهى دستْ واگذاشتند ، هم نشينان بيابان و شتر ، خوارترين امّت ها از جهت خانه ، و خشك ترينشان از جهت كاشانه و محلّ قرار . به دعوتى روى نياوردند تا بدان چنگ زنند و به سايه الفتى رو نكردند تا به عزّتش اعتماد كنند . حالت ها[ شان ]ناپايدار بود ، دست ها[ شان ]گوناگون ، جمعيتْ پراكنده ، در بلاى سخت و وادى نادانى از دختران زنده به گور شده و بت هاى پرستيده شده ، و پيوندهاى بريده شده ، و غارت هاى پى در پى .
پس بنگريد به نعمت هاى خدا بر آنان ، هنگامى كه پيامبرى برايشان برانگيخت . با آيينش ، طاعتشان را گره زد و بر محور دعوتش ، الفت آنان را بازسازى كرد . چگونه نعمت ها را با كرامت بر آنان ، گسترانْد و جويبارهاى رفاه و آسايش را برايشان روان ساخت . آيين اسلام ، آنان را بر سفره بركت ها نشانيد . پس در نعمت آن آيين ، غرق گرديدند و در خرّمى زندگى ، خرامان .
در سايه دولتى قاهر ، زندگى شان به سامان شد و نيكو حالى،آنان را به عزّتى ارجمند كشانيد،و در سايه حكومتى پايدار ، كارهاشان استوار گرديد . پس آنان ، حكمرانانِ جهانيان شدند و پادشاهانِ سراسر زمين . كار كسانى را به دست گرفتند كه بر آنان حكومت مى كردند و بر كسانى فرمان مى راندند كه بر آنان ، حكم مى راندند . نه قناتى بر آنان چشمه مى بست، و نه سنگى برايشان صدا مى كرد .
بدانيد كه شما رشته فرمانبردارى را پاره كرديد و با دستورات دوران جاهليت ، در دژ خداوند كه بر شما نهاده بود ، رخنه كرديد . همانا خداى سبحان ، بر جماعت اين امّت ، منّت نهاد كه با ريسمان الفت ، آنان را به يكديگر پيوند داد ؛ پيوندى كه در سايه اش بخرامَند و در پناهش بيارامند ؛ در نعمتى كه هيچ يك از آفريده ها قيمت آن را نداند ؛ چرا كه آن نعمت ، از هر قيمتى برتر است ، و از هر شرفى گران قدرتر .
