309
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج4

۱۷۶۳.امام على عليه السلامـ از سخنش به محمّد بن حنفيه ، هنگامى كه در روز جنگ جمل ، پرچم را به او سپرد ـ: كوه ها از جاى كَنده شوند و تو استوار باش . دندان هايت را برهم بفشار و كاسه سرت را به خدا عاريه ده . پايت را بر زمين بكوب و چشمت را به دورترين نقطه سپاه بيفكن و چشم فرو نِه و بدان كه پيروزى ، از سوى خداوند سبحان است .

۱۷۶۴.امام على عليه السلامـ از سخنان او كه هنگام نبرد به يارانش مى فرمودـ: گريزى كه پس از آنْ بازگشت باشد ، يا عقب نشينى اى كه پس از آنْ حمله باشد بر شما سخت نيايد . حقّ شمشيرها را ادا كنيد وپهلوها[ ى دشمن ]را به خاك درآريد . بكوشيد تا نيزه را هرچه كارگرتر فرو بريد و ضربت را هرچه سخت تر وارد سازيد ، و صداها را بميرانيد ، كه دوركننده تر است سستى و اضطراب را . به خدايى كه دانه را شكافت وجانداران را آفريد ، [ منافقان ]اسلام را نپذيرفته اند ، بلكه تسليم شده اند و كفر را پنهان ساخته اند و هر گاه ياورانى بيابند ، كفر را آشكار سازند .

۱۷۶۵.امام على عليه السلامـ در تشويق يارانش به نبرد ـ: زرهپوشان را پيش داريد و بى زرهان را عقب اندازيد . دندان ها را سخت برهم بفشاريد كه جلوگيرنده شمشيرهاست از اين كه به كاسه سر رسند . در برابر نيزه ها به خود پيچ و خم دهيد ، زيرا كه نيزه ها را از سر بيشتر دور مى كند . و چشم ها را فرو نهيد كه نيرو بخش تر است براى دل ها و آرامش دهنده تر است براى قلب ها ، و صداها را بميرانيد كه از بين برنده تر است سُستى را ، و پرچم خود را نيمه افراشته مداريد و اطراف آن را خالى مگذاريد و آن را جز به دست دليران و حافظان شرافت و آبرويتان مسپاريد ؛ چرا كه شكيبايان به هنگام فرود آمدن بلاها ، كسانى اند كه خود را گِرد پرچم بدارند و دو سوى آن ، يعنى پشت و جلوى آن را پُر سازند . نه از آن پس مى مانند تا به دشمنش بسپارند ، و نه از آن ، پيش مى افتند كه تنهايش گذارند . هر كسى ، حريف خود را كفايت كند و به برادرش نيز يارى رساند و حريفِ خود را به برادرش وا نگذارد تا حريف وى و حريف برادرش نزد او جمع گردند .
به خدا سوگند ، اگر از شمشير اين جهان گريختيد ، از شمشير آن جهانْ سالم نمانيد . شما دلاوران عرب و از شناخته شدگانيد . در گريختن ، خشم خداوند و خوارى هميشگى و ننگ جاودان است ، و فراركننده ، زياد كننده عمر خود نيست و ميان او و روزى [كه براى مرگش مقدّر شده ، فرار] مانع نخواهد شد . آن كه به سوى خدا روى آرد ، مانند تشنه اى است كه بر آبْ وارد شود . بهشت ، زير لبه هاى نيزه هاست ؛ امروز ، روزى است كه آن خبرها آشكار گردد . به خدا سوگند ، من به ديدار آنان (دشمنان) شيفته ترم از آنان به بازگشت به خانه هايشان!
بار خدايا! اگر از حق سر باز زدند ، جمعيتشان را پريشان ساز و ميانشان اختلاف افكن و به خاطر خطاكاريشان ، هلاكشان كن . آنان از جايگاهشان بركَنده نشوند ، مگر با نيزه سوراخ كننده تنِ آنان ؛ چنان كه نسيم از آن بيرون آيد ، و ضربتى كه كاسه سر را بدرانَد ، و استخوان ها را خُرد كند و بازوها و پاها را از كار اندازد ، تا آن كه با حمله پياپى لشكر ، تيرباران شوند و با قبيله ها و گروه ها سنگ باران شده باشند و سپاهيان ، هزار هزار ، به شهرهايشان درآيند ، و اسبان سرزمين هايشان را كه روى در روى يكديگرند ، زير سُم بسايند .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج4
308

۱۷۶۳.الإمام عليّ عليه السلامـ مِن كَلامٍ لَهُ عليه السلام لِابنِهِ مُحَمَّدِ بنِ الحَنَفِيَّةِ لَمّا أعطاهُ الرّايَةَ يَومَ الجَمَلِ ـ: تَزولُ الجِبالُ ولا تَزُل ، عَضَّ عَلى ناجِذِكَ . أعِرِ اللّهَ جُمجُمَتَكَ . تِد فِي الأَرضِ قَدَمَك . ارمِ بِبَصَرِكَ أقصَى القَومِ ، وغُضَّ بَصَرَكَ ، وَاعلَم أنَّ النَّصرَ مِن عِندِ اللّهِ سُبحانَهُ . ۱

۱۷۶۴.عنه عليه السلامـ مِمّا كانَ يَقولُهُ لِأَصحابِهِ عِندَ الحَربِ ـ: لا تَشتَدَّنَّ عَلَيكُم فَرَّةٌ بَعدَها كَرَّةٌ ، ولا جَولَةٌ بَعدَها حَملَةٌ ، وأعطُوا السُّيوفَ حُقوقَها . ووَطِّئوا لِلجُنوبِ مَصارِعَها ، وَاذمُروا ۲ أنفُسَكُم عَلَى الطَّعن الدَّعسِيِّ ۳ وَالضَّربِ الطِّلَحفِيِّ ۴ . وأميتُوا الأَصواتَ ؛ فَإِنَّهُ أطرَدُ لِلفَشَلِ . فَوَالَّذي فَلَقَ الحَبَّةَ وبَرَأَ النَّسَمَةَ ما أسلَموا ، ولكِنِ استَسلَموا ، وأسَرُّوا الكُفرَ ، فَلَمّا وَجَدوا أعوانا عَلَيهِ أظهَروهُ . ۵

۱۷۶۵.عنه عليه السلامـ في حَثِّ أصحابِهِ عَلَى القِتالِ ـ: فَقَدِّمُوا الدّارِعَ ، وأخِّرُوا الحاسِرَ ، وعَضُّوا عَلَى الأَضراسِ ؛ فَإِنَّهُ أنبى ۶ لِلسُّيوفِ عَنِ الهامِ . وَالتَووا في أطرافِ الرِّماحِ ؛ فَإِنَّهُ أموَرُ ۷ لِلأَسِنَّةِ . وغُضُّوا الأَبصارَ ؛ فَإِنَّهُ أربَطُ لِلجَأشِ ، وأسكَنُ لِلقُلوبِ . وأميتُوا الأَصواتَ ؛ فَإِنَّهُ أطرَدُ لِلفَشَلِ . ورايَتَكُم فَلا تُميلوها ، ولا تُخِلّوها ، ولا تَجعَلوها إلّا بِأَيدي شُجعانِكُم وَالمانِعينَ الذِّمارَ مِنكُم ؛ فَإِنَّ الصّابِرينَ عَلى نُزولِ الحَقائِقِ هُمُ الَّذينَ يَحُفّونَ بِراياتِهِم ، ويَكتَنِفونَها ؛ حَفافَيها و وراءَها وأمامَها ، لا يَتَأَخَّرونَ عَنها فيُسلِموها ، ولا يَتَقَدَّمونَ عَلَيها فَيُفرِدوها .
أجزَأَ امرُؤٌ قِرنَه ۸ ، وآسى أخاهُ بِنَفسِهِ ، ولَم يَكِل قِرنَهُ إلى أخيهِ ، فَيَجتَمِعَ عَلَيهِ قِرنُهُ وقِرنُ أخيهِ . وَايمُ اللّهِ لَئِن فَرَرتُم مِن سَيفِ العاجِلَةِ لا تَسلَموا مِن سَيفِ الآخِرَةِ ، وأنتُم لَهاميمُ ۹ العَرَبِ ، وَالسِّنامُ الأَعظَمُ ؛ إنَّ فِي الفِرارِ مَوجِدَةَ اللّهِ ، وَالذُّلَّ اللّازِمَ ، وَالعارَ الباقِيَ . وإنَّ الفارَّ لَغَيرُ مَزيدٍ في عُمُرِهِ ، ولا مَحجوزٍ بَينَهُ وبَينَ يَومِهِ . مَنِ الرّائِحُ إلَى اللّهِ كَالظَّمآنِ يَرِدُ الماءَ ؟ الجَنَّةُ تَحتَ أطرافِ العَوالي ! اليَومَ تُبلَى الأَخبارُ ! وَاللّهِ لَأَنَا أشوَقُ إلى لِقائِهِم مِنهُم إلى دِيارِهِم ! !
اللّهُمّ فَإِن رَدُّوا الحَقَّ فَافضُض جَماعَتَهُم ، وشَتِّت كَلِمَتَهُم ، وأبسِلهُم بِخَطاياهُم ، إنَّهُم لَن يَزولوا عَن مَواقِفِهِم دونَ طَعنٍ دِراكٍ ؛ يَخرُجُ مِنهُمُ النَّسيمُ ، وضَربٍ يَفلِقُ الهامَ ، ويُطيحُ العِظامَ ، ويُندِرُ ۱۰ السَّواعِدَ وَالأَقدامَ ، وحَتّى يُرمَوا بِالمَناسِرِ تَتبَعُهَا المَناسِرُ ، ويُرجَموا بِالكَتائِبِ تَقفوهَا الحَلائِبُ ، وحَتّى يُجَرَّ بِبِلادِهِمُ الخَميسُ يَتلوهُ الخَميسُ ، وحَتّى تَدعَقَ ۱۱ الخُيولُ في نَواحِرِ أرضِهِم ، وبِأَعنانِ مَسارِبِهِم ومَسارِحِهِم . ۱۲

1.نهج البلاغة : الخطبة ۱۱ ، المناقب لابن شهر آشوب : ج ۳ ص ۱۵۵ .

2.أي نشّطوا (أساس البلاغة : ص ۱۴۵) .

3.الدَّعْس : شدّة الوط ء (لسان العرب : ج ۶ ص ۸۴ «دعس») . والمراد هنا الطعن الشديد.

4.ضَربَه ضَربا طَلَحْفا : أي شديدا (لسان العرب : ج ۹ ص ۲۲۳ «طلحف») .

5.نهج البلاغة : الكتاب ۱۶ ، عيون الحكم والمواعظ : ص ۵۳۰ ح ۹۶۴۴ نحوه وليس فيه من «فوالَّذي ...» .

6.نَبا السيفُ عن الضريبة : كَلَّ ولم يَحِك فيها (لسان العرب : ج ۱۵ ص ۳۰۱ «نبا») .

7.مارَ الشيءيَمورُ مَورا: تَرَهْيَأ؛ أي تحرّك وجاء وذهب كما تتكفّأ النخلة العيدانة (لسان العرب: ج ۵ ص ۱۸۶ «مور»).

8.أجزأه الشيء : كفاه (لسان العرب : ج ۱ ص ۴۶ «جزأ») .

9.لِهْميم ولُهْموم: جواد سابق يجري أمام الخيل؛ لالتهامه الأرض، الجمع لَهاميم (لسان العرب : ج ۱۲ ص ۵۵۴ «لهم»).

10.نَدَر : أي سقط ووقع (النهاية : ج ۵ ص ۳۵ «ندر») .

11.قال الشريف الرضي : الدعق : الدقّ ؛ أي تدقّ الخيول بحوافرها أرضهم . ونَواحرُ أرضهم : متقابلاتها ، ويقال : منازل بني فلان تتناحر ، أي تتقابل (نهج البلاغة : ذيل الخطبة ۱۲۴) .

12.نهج البلاغة : الخطبة ۱۲۴ وراجع الإرشاد : ج ۱ ص ۲۶۶ ووقعة صفّين : ص ۲۳۵ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج4
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم : مهریزی، مهدی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 92133
صفحه از 605
پرینت  ارسال به