111
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج3

۱۱۰۰.المعارف ، ابن قتيبه :عبد اللّه بن خالد بن اُسَيد از عثمان درخواستِ صله كرد . عثمان نيز به او چهار صد هزار درهم عطا كرد .

۱۱۰۱.أنساب الأشرافـ به نقل از ابو مِخْنَف ـ: عبد اللّه بن ارقم ۱ خزانه دار عثمان بود ... . عثمان ، صد هزار درهم از بيت المال قرض گرفت و عبد اللّه بن ارقم گواهى اى بر آن نوشت ؛ چون حقّ مسلمانان بود . او على عليه السلام ، طلحه ، زبير ، سعد بن ابى وقّاص و عبد اللّه بن عمر را بر آن ، گواه گرفت . پس چون موعدش رسيد ، عثمانْ آن را ادا كرد .
سپس عبد اللّه بن خالد بن اُسَيد بن ابى عيص از مكّه بر عثمان وارد شد و رزمندگانى با او بودند . عثمان فرمان داد كه به عبد اللّه ، سيصد هزار درهم بدهند و نيز به هر يك از همراهان او صد هزار درهم و آن را به ابن ارقم حواله كرد ؛ امّا او آن را گزاف شمرد و حواله را به وى باز گرداند .
نيز گفته مى شود كه : ابن ارقم از عثمان خواست كه گواهىِ آن را بنويسد تا حقيقتْ معلوم باشد ؛ امّا عثمان ، خوددارى ورزيد .
ابن ارقم نيز از پرداخت مال به آنان امتناع كرد .
عثمان به او گفت : تو خزانه دار مايى . پس چه چيزْ تو را به اين كار وا داشت؟
ابن ارقم گفت : من خود را خزانه دار مسلمانان مى دانم . خزانه دار تو غلام توست! به خدا سوگند كه هرگز براى تو مسئوليّت بيت المال را نمى پذيرم . سپس كليدها را آورد و بر منبر آويخت . نيز گفته مى شود كه آنها را پيش عثمان انداخت .
عثمان ، آنها را به ناتل ، غلام آزاد شده اش داد . سپس بيت المال را به زيد بن ثابت انصارى سپرد و كليدها را به او داد .

1.ظاهرا عبداللّه بن ارقم درست نيست و زيد بن ارقم درست است .(م)


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج3
110

۱۱۰۰.المعارف لابن قتيبة :وطَلَبَ إلَيهِ [ إلى عُثمانَ ]عَبدُ اللّهِ بنُ خالِدِ بنِ اُسَيدٍ صِلةً ، فَأَعطاهُ أربَعَمِئَةِ ألفِ دِرهَمٍ . ۱

۱۱۰۱.أنساب الأشراف عن أبي مِخنَف :كانَ عَلى بَيتِ مالِ عُثمانَ عَبدُ اللّهِ بنُ الأَرقَمِ ... ، فَاستَسلَفَ عُثمانُ مِن بَيتِ المالِ مِئَةَ ألفِ دِرهَمٍ ، وكَتَبَ عَلَيهِ بِها عَبدُ اللّهِ بنُ الأَرقَمِ ذِكرَ حَقٍّ لِلمُسلِمينَ ، وأشهَدَ عَلَيهِ عَلِيّا ، وطَلحَةَ ، وَالزُّبَيرَ ، وسَعدَ بنَ أبي وَقّاصٍ ، وعَبدَ اللّهِ بنَ عُمَرَ ، فَلَمّا حَلَّ الأَجَلُ رَدَّهُ عُثمانُ .
ثُمَّ قَدِمَ عَلَيهِ عَبدُ اللّهِ بنُ خالِدِ بنِ اُسَيدِ بنِ أبِي العيصِ ـ مِن مَكَّةَ ـ وناسٌ مَعَهُ غُزاةً ، فَأَمَرَ لِعَبدِ اللّهِ بِثَلاثِمِئَةِ ألفِ دِرهَمٍ ، ولِكُلِّ رَجُلٍ مِنَ القَومِ بِمِئَةِ ألفِ دِرهَمٍ ، وصَكَّ بِذلِكَ إلَى ابنِ أرقَمَ ، فَاستَكثَرَهُ ، ورَدَّ الصَّكَّ لَهُ .
ويُقالُ : إنَّهُ سَأَلَ عُثمانَ أن يَكتُبَ عَلَيهِ بِهِ ذِكرَ حَقٍّ ، فَأَبى ذلِكَ ، فَامتَنَعَ ابنُ الأَرقَمِ مِن أن يَدفَعَ المالَ إلَى القَومِ . فَقالَ لَهُ عُثمانُ : إنَّما أنتَ خازِنٌ لَنَا ، فَما حَمَلَكَ عَلى ما فَعَلتَ ؟ ! !
فَقالَ ابنُ الأَرقَمِ : كُنتُ أراني خازِنا لِلمُسلِمينَ ، وإنَّما خازِنُكَ غُلامُكَ ! ! وَاللّهِ لا ألي لَكَ بَيتَ المالِ أبَدا . وجاءَ بِالمَفاتيحِ فَعَلَّقَها عَلَى المِنبَرِ ، ويُقالُ : بَل ألقاها إلى عُثمانَ . فَدَفَعها عُثمانُ إلى ناتِلٍ مَولاهُ ، ثُمَّ وَلّى زَيدَ بنَ ثابِتٍ الأَنصارِيَّ بَيتَ المالِ ، وأعطاهُ المَفاتيحَ . ۲

1.المعارف لابن قتيبة: ص۱۹۵، شرح نهج البلاغة: ج۱ ص۱۹۸ ، تاريخ الطبري: ج۴ ص۳۴۵، الكامل في التاريخ: ج ۲ ص ۲۷۹ وفيهما «خمسين ألفا»، العقد الفريد : ج ۳ ص ۲۹۱ وفيه «عبيد اللّه بن خالد بن اُسيد» ، الفتوح : ج ۲ ص ۳۷۰ ، تاريخ البصرة : ج ۳ ص ۹۱ وفيهما «ثلاثمئة ألف درهم» ؛ الشافي : ج ۴ ص ۲۷۳ وفيه «ثلاثمئة ألف» .

2.أنساب الأشراف : ج ۶ ص ۱۷۳ وراجع شرح نهج البلاغة : ج ۳ ص ۳۵ والشافي : ج ۴ ص ۲۷۴ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج3
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: مسعودی، عبدالهادی؛ مهریزی، مهدی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 72491
صفحه از 588
پرینت  ارسال به