185
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج3

۱۱۶۵.الفتوحـ در گزارش وفات ابو ذر ـ: چون اين خبر به عثمان رسيد ، گفت : خداوند ، ابو ذر را بيامرزد!
عمّار بن ياسر گفت : از صميم دل بگوييم : خداوند ، ابو ذر را بيامرزد!
عثمان خشمگين شد و گفت : اى فلان و فلان! گمان مى كنى كه من از تبعيد او به ربذه پشيمانم؟
عمّار گفت : به خدا سوگند ، نه ؛ چنين نمى بينم .
عثمان گفت : او را در پى ابو ذر بفرستيد . تو بايد به همان جا كه ابو ذر بود ، بروى و تا من زنده ام ، از آن جا بيرون نيايى .
عمّار گفت : به خدا سوگند ، براى من مجاورت با درندگان از مجاورت با تو محبوب تر است . سپس برخاست و از نزد او بيرون رفت .
عثمان تصميم به تبعيد عمّار گرفت و بنى مخزوم به على بن ابى طالب عليه السلام روى آوردند و گفتند : اى ابو الحسن! تو خوب مى دانى كه ما دايى هاى پدرت ابو طالب هستيم. عثمان بن عفّان به تبعيد عمّار بن ياسر فرمان داده است و ما دوست داريم كه او را ملاقات نماييم و درباره آن با او گفتگو كنيم و از او بخواهيم كه از عمّار ، دست بردارد و ما را آزار ندهد ؛ چرا كه [ عثمان ]يك بار بر او پريد و آن كار را كرد و اين ، بار دوم است و مى ترسيم كه كار ما و او به جايى بكشد كه هر دو پشيمان شويم .
[ على عليه السلام ] فرمود : «[ من ]اين كار را مى كنم . پس عجله نكنيد كه به خدا سوگند ، اگر نزد من هم نمى آمديد ، بر من لازم بود كه چنين كنم و مجال و عذرى براى وا نهادنش نداشتم» .
[ على عليه السلام ] به سوى عثمان رفت و بر او وارد شد و سلام داد و نشست و فرمود : «اى مرد! از خدا پروا كن و از عمّار و صحابه ديگر دست بردار . تو مردى از مسلمانان صالح و گزيده نخستينْ مهاجران را تبعيد كردى ، تا آن كه در تبعيدگاه تو ، غريب و بى كس در گذشت و اكنون مى خواهى يكى ديگر از اصحاب پيامبر خدا را چون او تبعيد كنى!» .
عثمان گفت : تو از او به تبعيد شدن ، سزاوارترى! به خدا سوگند ، كسى جز تو ، عمّار و ديگران را بر من نمى شورانْد .
على عليه السلام فرمود : «به خدا سوگند ـ اى عثمان ـ ، تو نه بر چنين كارى توانايى و نه دستت به آن مى رسد . اگر مى خواهى ، آزمايش كن . و امّا گفته ات كه من آنان را بر تو مى شورانم ، به خدا سوگند ، كسى جز خودت ، آنها را بر تو نمى شورانَد ؛ چون آنان زشتكارى هايى مى بينند و چاره اى جز تغيير آن نمى يابند ... » .
سپس على عليه السلام پيش عمّار بن ياسر رفت و به او فرمود : «در خانه ات بنشين و از آن جا تكان مخور ؛ كه خداى ـ تبارك و تعالى ـ تو را از عثمان و غير عثمان ، حفظ مى كند و اين مسلمانان با تو هستند» .
بنى مخزوم گفتند : اى ابو الحسن! به خدا سوگند ، اگر تو ما را يارى دهى و با ما باشى ، عثمان هرگز نمى تواند آسيبى به ما برساند .
اين به عثمان رسيد . پس ، از عمّار ، دست كشيد و از آنچه كرده بود ، پشيمان شد .


دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج3
184

۱۱۶۵.الفتوحـ في خَبَرِ وَفاةِ أبي ذَرٍّ ـ: بَلَغَ ذلِكَ عُثمانَ ، فَقالَ : رَحِمَ اللّهُ أبا ذَرٍّ ! فَقالَ عَمّارُ بنُ ياسِرٍ : فَرِحَمَ اللّهُ أبا ذَرٍّ مِن كُلِّ قُلوبِنا ! فَغَضِبَ عُثمانُ ثُمَّ قالَ : يا كَذا وكَذا أ تَظُنُّ أنّي نَدِمتُ عَلى تَسييرِهِ إلى رَبَذَةَ ؟
قالَ عَمّارٌ : لا وَاللّهِ ما أرى ذلِكَ !
قالَ عُثمانُ : اِدفَعوا في قَفاهُ ، وأنتَ فَالحَقْ بِالمَكانِ الَّذي كانَ فيهِ أبو ذَرٍّ ، ولا تَبرَحهُ أبَدا ما بَقيتَ وأنَا حَيٌّ .
فَقالَ عَمّارٌ : وَاللّهِ إنَّ جِوارَ السِّباعِ لَأَحَبُّ إلَيَّ مِن جَوارِكَ ؛ ثُمَّ قامَ عَمّارٌ فَخَرَجَ مِن عِندِهِ .
قالَ: وعَزَمَ عُثمانُ عَلى نَفيِ عَمّارٍ، وأقبَلَت بَنو مَخزومٍ إلى عَلِيِّ بنِ أبيطالِبٍ رضى الله عنه فَقالوا : إنَّهُ يا أبَا الحَسَنِ قَد عَلِمتَ بِأَنّا أخوالُ أبيكَ أبي طالِبٍ ، وهذا عُثمانُ بنُ عَفّانَ قَد أمَرَ بِتَسييرِ عَمّارِ بنِ ياسِرٍ ، وقَد أحبَبنا أن نَلقاهُ فَنُكَلِّمَهُ في ذلِكَ ونَسأَلَهُ أن يَكُفَّ عَنهُ ولا يُؤذِيَنا فيهِ ، فَقَد وَثَبَ عَلَيهِ مَرَّةً فَفَعَلَ بِهِ ما فَعَلَ ، وهذِهِ ثانِيَةٌ ، ونَخافُ أن يَخرُجَ مَعَهُ إلى أمرٍ يَندَمُ ونَندَمُ نَحنُ عَلَيهِ .
فَقالَ : أفعَلُ ذلِكَ فَلا تَعجَلوا ، فَوَاللّهِ لَو لَم تَأتوني في هذَا لَكانَ ذلِكَ مِنَ الحَقِّ الَّذي لا يَسَعُني تَركُهُ ولا عُذرَ لي فيهِ .
قالَ : ثُمَّ أقبَلَ عَلِيٌّ رضى الله عنه حَتّى دَخَلَ عَلى عُثمانَ فَسَلَّمَ وجَلَسَ فَقالَ : اتَّقِ اللّهَ أيُّهَا الرَّجُلُ ، وكُفَّ عَن عَمّارٍ وغَيرِ عَمّارٍ مِنَ الصَّحابَةِ ؛ فَإِنَّكَ قَد سَيَّرتَ رَجُلاً مِن صُلَحاءِ المُسلِمينَ وخِيارِ المُهاجِرينَ الأَوَّلينَ ، حَتّى هَلَكَ في تَسييرِكَ إيّاهُ غَريبا ، ثُمَّ إنَّكَ الآنَ تُريدُ أن تَنفى نَظيرَهُ مِن أصحابِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله !
فَقالَ عُثمانُ : لَأَنتَ أحَقُّ بِالمَسيرِ مِنهُ ، فَوَاللّهِ ما أفسَدَ عَلَيَّ عَمّارا وغَيرَهُ سِواكَ !
فَقالَ عَلِيٌّ رضى الله عنه : وَاللّهِ يا عُثمانُ ! ما أنتَ بِقادِرٍ عَلى ذلِكَ ولا إلَيهِ بِواصِلٍ ، فَرَوِّم ۱ ذلِكَ إن شِئتَ . وأمّا قَولُكَ : إنّي اُفسِدُهُم عَلَيكَ ، فَوَاللّهِ ما يُفسِدُهُم عَلَيكَ إلّا نَفسُكَ ؛ لِأَنَّهُم يَرَونَ ما يُنكِرونَ ؛ فَلا يَسَعُهُم إلّا تَغييرُ ما يَرَونَ ... .
ثُمَّ أقبَلَ عَلِيٌّ رضى الله عنه عَلى عَمّارِ بنِ ياسِرٍ فَقالَ لَهُ : اِجلِس في بَيتِكَ ولا تَبرَح مِنهُ ، فَإِنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى مانِعُكَ مِن عُثمانَ وغَيرِ عُثمانَ ، وهؤُلاءِ المُسلِمونَ مَعَكَ .
فَقالَت بَنو مَخزومٍ : وَاللّهِ يا أبَا الحَسَنِ ! لَئِن نَصَرتَنا وكُنتَ مَعَنا لا وَصَلَ إلَينا عُثمانُ بِشَيءٍ نَكرَهُهُ أبَدا .
وبَلَغَ ذلِكَ عُثمانَ فَكَفَّ عَن عَمّارٍ ونَدِمَ عَلى ما كانَ مِنهُ . ۲

1.من روّمتُ فلانا : إذا جعلته يطلب الشيء (لسان العرب : ج ۱۲ ص ۲۵۸ «روم»).

2.الفتوح : ج ۲ ص ۳۷۸ وراجع أنساب الأشراف : ج ۶ ص ۱۶۹ وتاريخ اليعقوبي : ج ۲ ص ۱۷۳ .

  • نام منبع :
    دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ج3
    سایر پدیدآورندگان :
    همکار: طباطبايي، محمدكاظم؛ طباطبايي نژاد، محمود؛ مترجم: مسعودی، عبدالهادی؛ مهریزی، مهدی
    تعداد جلد :
    14
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 62137
صفحه از 588
پرینت  ارسال به