۱۱۹۰.العقد الفريدـ به نقل از ابن سيرين ـ: از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله كسى تندتر از طلحه بر ضدّ عثمان نبود .

۱۱۹۱.شرح نهج البلاغةـ به نقل از عبيد بن حارثه ـ: شنيدم كه عثمانْ خطبه مى خوانْد و مردم ، پيرامون او را گرفته بودند . او گفت : اى دشمنان خدا! بنشينيد . طلحه بر او بانگ زد : آنان دشمنان خدا نيستند ؛ بلكه بندگان اويند و كتابش را خوانده اند .

۱۱۹۲.شرح نهج البلاغةـ به نقل از محمّد بن سليمان ـ: طلحه شك نداشت كه حكومت ، پس از عثمان به او مى رسد ، به دليل هايى از جمله : سابقه اش [ در اسلام] ، پسر عمو بودنش با ابو بكر (كه ابو بكر در ميان مردم آن روزگار ، منزلتى بزرگ تر از اكنون داشت) و نيز گشاده دستى و سخاوتش .
[ نيز] او در زمان ابو بكر ، با عمر ، كشمكش داشت و دوست داشت كه ابو بكر ، خلافت را پس از خود به او وا گذارَد . او پيوسته چيزهايى درباره عثمان مى بافت و در همه جا مى پراكند و دل ها را با او دشمن و مردم را از او دلْ چركين مى ساخت و اهالى مدينه و صحرانشين و شهرنشين را بر او مى شوراند و زبير ، او را يارى مى كرد .
زبير نيز اميد به خلافت خود داشت و اميد آن دو كم تر از اميد على عليه السلام نبود و بلكه بيشتر هم بود ؛ زيرا دو خليفه اوّل ، على عليه السلام را از جايگاه حقيقى اش كنار زده و او را پايين آورده و حرمتش را در ميان مردم ، شكسته بودند و [ او ديگر] از يادها رفته بود و بيشتر كسانى كه ويژگى ها و فضيلت هاى او را در دوران پيامبر صلى الله عليه و آله مى دانستند ، از دنيا رفته بودند و مردمى پديد آمده بودند كه او را نمى شناختند و او را جز مردى از توده مسلمانان نمى دانستند و از آنچه او را بالا مى بُرد ، چيزى باقى نمانده بود ، جز آن كه پسر عموى پيامبر خداست و همسر دختر او و پدر دو نوه او و جز اين ، همه چيز از يادها رفته بود و قريش بر دشمنى با او و رو گرداندن مردم از او چنان اتّفاق كرده بودند كه با هيچ كس اين گونه نبودند .
[ از سوى ديگر ، قريش] به اندازه بغضى كه از على عليه السلام داشتند ، طلحه و زبير را دوست مى داشتند ؛ چون موجبات بغض او در اين دو نبود و اين دو در اواخر روزگار عثمان ، با قريش الفت داشتند و به آنان وعده عطا و بخشش مى دادند و اين دو ، اگر چه خليفه نبودند ، امّا نزد خود و مردم ، شايستگى خلافت را داشتند ؛ چرا كه عُمَر به [ شايستگى ]اين دو تصريح كرده و آنان را براى خلافتْ پسنديده بود .

۱۱۹۰.العقد الفريد عن ابن سيرين :لَم يَكُن أحَدٌ مِن أصحابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله أشَدَّ عَلى عُثمانَ مِن طَلحَةَ . ^۱

۱۱۹۱.شرح نهج البلاغة عن عبيد بن حارثة :سَمِعتُ عُثمانَ وهُوَ يَخطُبُ ، فَأَكَبَّ النّاسُ حَولَهُ ، فَقالَ : اِجلِسوا يا أعداءَ اللّهِ ! فَصاحَ بِهِ طَلحَةُ : إنَّهُم لَيسوا بِأَعداءِ اللّهِ ، لكِنَّهُم عِبادُهُ ، وقَد قَرَؤوا كِتابَهُ . ^۲

۱۱۹۲.شرح نهج البلاغة عن محمّد بن سليمان :كانَ [طلحَةُ] لا يَشُكُّ أنَّ الأمرَ لَهُ مِن بَعدِهِ لِوُجوهٍ ، مِنها : سابِقَتُهُ . ومِنها : أنَّهُ ابنُ عَمٍّ لِأَبي بَكرٍ ، وكانَ لِأَبي بَكرٍ في نُفوسِ أهلِ ذلِكَ العَصرِ مَنزِلَةٌ عَظيمَةٌ أعظَمُ مِنهَا الآنَ .
ومِنها : أنَّهُ كانَ سَمِحا جَوادا ، وقَد كانَ نازَعَ عُمَرَ في حَياةِ أبي بَكرٍ ، وأحَبَّ أن يُفَوِّضَ أبو بَكرٍ الأَمرَ إلَيهِ مِن بَعدِهِ ، فَما زالَ يَفتِلُ فِي الذِّروَةِ وَالغارِبِ ^۳ في أمرِ عُثمانَ ، ويُنكِّرُ لَهُ القُلوبَ ، ويُكَدِّرُ عَلَيهِ النُّفوسَ ، ويُغري أهلَ المَدينَةِ وَالأَعرابَ وأهلَ الأَمصارِ بِهِ .وساعَدَهُ الزُّبَيرُ ، وكانَ أيضا يَرجُو الأَمرَ لِنَفسِهِ ، ولَم يَكُن رَجاؤُهُما الأَمرَ بِدونِ رَجاءِ عَلِيٍّ ، بَل رَجاؤُهُما كانَ أقوى ؛ لِأَنَّ عَلِيّا دَحَضَهُ ^۴ الأَوَّلانِ وأسقَطاهُ ، وكَسَرا ناموسَهُ بَينَ النّاسِ ، فَصارَ نَسيا مَنسِيّا ، وماتَ الأَكثَرُ مِمَّن يَعرِفُ خَصائِصَهُ الَّتي كانَت في أيّامِ النُّبُوَّةِ وفَضلَهُ .ونَشَأَ قَومٌ لا يَعرِفونَهُ ولا يَرَونَهُ إلّا رَجُلاً مِن عُرضِ المُسلِمينَ ، ولَم يَبقَ لَهُ مِمّا يَمُتُّ بِهِ إلّا أنَّهُ ابنُ عَمِّ الرَّسولِ ، وزَوجُ ابنَتِهِ ، وأبو سِبطَيهِ ، ونُسِيَ ما وَراءَ ذلِكَ كُلُّهُ ، وَاتَّفَقَ لَهُ مِن بُغضِ قُرَيشٍ وَانحِرافِها ما لَم يَتَّفِق لِأَحَدٍ .وكانَت قُرَيشٌ بِمِقدارِ ذلِكَ البُغضِ تُحِبُّ طَلحَةَ وَالزُّبَيرَ ؛ لِأَنَّ الأَسبابَ الموجِبَةَ لِبُغضِهِم ^۵ لَم تَكُن مَوجودَةً فيِهما ، وكانا يَتأَلَّفانِ قُرَيشا في أواخِرِ أيّامِ عُثمانَ ، ويَعِدانِهِم بِالعَطاءِ وَالإِفضالِ ، وهُما عِندَ أنفُسِهِما وعِندَ النّاسِ خَليفَتانِ بِالقُوَّةِ لا بِالفِعلِ ؛ لِأَنَّ عُمَرَ نَصَّ عَلَيهِما ، وَارتَضاهُما لِلخِلافَةِ . ^۶