پيامبر خدا در «غدير خم»، در زير درختان، خطبه خواند. ^۱
و همين گونه است در حديث ديگرش:
چون پيامبر خدا از حجّة الوداع بازگشت و در «غدير خم» توقّف كرد، فرمان داد كه زير درختان را بروبند... . ^۲
در شعر نُصيب آمده است:
و در غدير، غدير خم ، گفت:
برادر كوچك من! تا كى در سفرى؟
آيا نديدى كه تا وقتى در ميان مايى،
مى خوابم و چون مى روى، نمى خوابم؟ ^۳
و نيز در شعر كُمَيت اسدى آمده:
و [ در] روز درختان، درختان غدير خم
ولايت او را آشكار كرد. كاش اطاعت مى شد! ^۴
واژه «خُم» در لسان العرب به فتح «خ» ضبط شده است ؛ ولى همان جا از ابن دُرَيد نقل شده است كه:
آن ، خُم به ضمّ «خ» است. ^۵
ب ـ اين مكان به خاطر موقعيّت جغرافيايى اش «وادى خم» نيز ناميده مى شود. حازمى مى گويد:
خُم، وادى ميان مكّه و مدينه در نزديكى جحفه است و در آن، گودالى است كه

منزلى از منازل موجود در راه هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله ، يا راه بازگشت از حجّة الوداع.
سخن ما درباره اين مكان مقدّس، در عناوين زير آمده است:
ـ نام مكان،
ـ سبب نام گذارى،
ـ حدود جغرافيايى مكان،
ـ موقعيّت تاريخى آن،
ـ جايگاه اعلان ولايت،
ـ اَعمال مستحبّ اين مكان،
ـ موقعيّت كنونى آن،
ـ راه هاى منتهى به آن،
ـ تصويرها. ^۱

نام مكان

الف ـ اين مكان به نام «غدير خُم» مشهور شده است. در حديثى از كتاب السيرة النبويّة، چنين مى خوانيم:
مطّلب بن زياد، از عبد اللّه بن محمّد بن عقيل، از جابر بن عبد اللّه نقل مى كند كه : ما در جُحفه در «غدير خُم» بوديم. پس پيامبر خدا از چادر يا خيمه اى به نزد ما آمد... . ^۲
در حديث زيد بن ارقم، آمده است: