۹۵۱.شرح نهج البلاغة :شيطانِ طاق ۱ به كسى كه پرسيده بود «چه چيزى على عليه السلام را از اين كه با ابو بكر درباره خلافت درگير شود ، باز داشت؟» ، گفت : اى پسر برادرم! ترسيد كه جنّيان ، او را بكشند .
من (ابن ابى الحديد) اعتقاد ندارم كه جنّيان ، سعد را كشته باشند و اين شعر از آنان باشد . شك ندارم كه آدميان ، او را كشتند و اين شعر هم شعر آدميان است ؛ امّا برايم ثابت نشد كه ابو بكر به خالد ، [ چنين] فرمان داده است و بعيد نمى دانم كه خالد ، خودسرانه اين كار را كرده باشد تا بدين وسيله ابو بكر را خشنود سازد و ساحت ابو بكر ، از اين ، دور است . پس ، گناهش بر گردن خالد است و ابو بكر ، از اين گناه ، مبرّاست و اين گونه كارها از خالد ، بعيد نيست .
نكته
برخى متون تاريخى به اين سو رفته اند كه مرگ سعد بن عباده را مرگى طبيعى نشان دهند و حتّى گفته اند كه سعد ، از جمله كسانى بوده است كه در آغاز ، با ابو بكر مخالفت كردند و سپس با وى بيعت نمودند ؛ امّا دقّت در ماجراى سقيفه و دلالت آشكار متون گوناگون مربوط به اين موضوع ، هيچ ترديدى باقى نمى گذارد كه او هرگز بيعت نكرد و به دست دشمنان سياسى اش ترور شد .
جايگاه سياسى و اجتماعى سعد بن عباده و مخالفت جدّى او با خلافت سردمداران قدرت ، انگيزه اى شد تا او را به آرامى و بدون ايجاد تنش در فضاى جامعه ، از صحنه سياست برانند . سپس كشتنش را به گردن جنّيان انداختند تا مشكل سياسى و اجتماعى پديد نيايد .
هر پژوهنده اى مى تواند از خلال اين تحليل ساده ، متّهم اصلى را در ترور سعد بن عباده بشناسد ؛ چرا كه اگر هيچ متن تاريخى صريحى نيز بر درستى اين نظر وجود نمى داشت ، اشاره هاى نهفته در متون ، براى اثبات آن ، بسنده بود . حتّى از سخن مؤمن طاق فهميده مى شود كه كشته شدن سعد به دست دشمنان سياسى اش ، در آن روزگار ، براى همگان ، امرى آشكار بوده است .
