دوم را برگزيد ، يا يكى از دو جمله ديگر را .
برخى بر اين باورند كه امام على عليه السلام جمله دوم را فرموده و به واقع ، «جدال به احسن» را پيشه كرده است ؛ يعنى امام عليه السلام در تحقّق امامت ، به «نص (تصريح پيامبر صلى الله عليه و آله )» باور دارد و بر آن ، تأكيد مى ورزد ؛ امّا چون در فضايى سخن مى گويد كه حقايق ، دگرسان شده و كسى اين حقيقت را نمى پذيرد ، او با اهل سقيفه به جدال احسن مى پردازد و مى گويد : اگر «صحابى بودن» مى تواند شرط خلافت باشد ، چرا افزون بر آن ، «قرابت با پيامبر صلى الله عليه و آله » شرط نباشد ؟ به اين معنا كه «وقتى صحابى بودن» با «قرابت با پيامبر صلى الله عليه و آله » همراه شد ، دارنده آن ، اولى خواهد بود . ^۱
اين استدلال را مى توان از جهاتى نااستوار دانست و متونى را ارائه داد كه نشانگر آن است كه استدلال امام عليه السلام به خويشاوندى با پيامبر صلى الله عليه و آله و نه همراهى و مصاحبت ، براى دستيابى به خلافت بوده است :
1 . در سقيفه ، هنگامى كه انصار براى دستيابى به خلافت ، بر صحابى بودن خود استناد كردند ، مهاجران و در رأس آنها ابو بكر و عمر ، صحابى بودن را كافى ندانستند و قرابت با پيامبر صلى الله عليه و آله را هم شرط دانستند . عمر گفت :
به خدا سوگند ، عرب ، راضى نمى شود كه شما را امير گردانَد ، در حالى كه پيامبرش از غير شماست ؛ ولى از آن ابا ندارد كه امرش را به كسى بسپارد كه نبوّت ، در ميان آنان و ولايت امر ، از آنِ آنهاست و اين براى ما ، بر هر كس از عرب كه مخالفت ورزد ، حجّت آشكار و برهان روشنى است . چه كسى با سيطره و حكومت محمّد كشمكش مى كند ـ در حالى كه ما ، دوستان و عشيره اوييم ـ ، جز سرگشتگان در باطل ، يا متمايلان به گناه و يا فروافتادگان در هلاكت؟!
در اين جلسه ، ابو بكر نيز با تكيه بر قرابت با پيامبر صلى الله عليه و آله درباره شايستگى خود

تحقيقى درباره سخن امام

سخن امام على عليه السلام درباره سقيفه به سه گونه نقل شده است :
1 ـ أ تكون الخلافة بالصحابة والقرابة ؟
«آيا خلافت ، مشروط به همراهى و خويشاوندى است؟!» . ^۱
2 ـ أ تكون الخلافة بالصحابة ولا تكون بالصحابة والقرابة ؟
«آيا خلافت ، مشروط به همراهى است و مشروط به همراهى و خويشاوندى نيست؟!» . ^۲
3 ـ أ تكون الخلافة بالصحابة [والقرابة] ولا تكون بالقرابة والنصّ ؟
«آيا خلافت ، مشروط به همراهى [ و خويشاوندى] است و مشروط به خويشاوندى و تصريح پيامبر صلى الله عليه و آله نيست؟!» . ^۳
بى گمان ، يكى از اين سه سخن ، از امام عليه السلام صادر شده است و نمى توان بر اين باور بود كه امام عليه السلام هر سه سخن را فرموده باشد . جمله اوّل را مى توان جزئى از جمله سوم تلقّى كرد؛امّا جمله اوّل و دوم ^۴ قطعا معارض اند. از اين رو، يا بايد جمله