مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَآءَ السَّبِيلِ . ¹ اى مؤمنان! اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودى من بيرون آمده ايد، دشمن من و دشمن خودتان را دوست مگيريد كه به آنها مهربانى كنيد، در حالى كه آنان به دين حقّى كه براى شما آمده است، كفر ورزيدند و پيامبر و شما را به خاطر ايمان شما به پروردگارتان آواره كردند. با آنان سَر و سِرّ دوستانه داريد و من به آنچه پنهان مى داريد و آنچه آشكار مى داريد، آگاه ترم و هر كس از شما چنين كند ، بى گمان از راه راست، گم راه مى گردد» .
آيه، طبق نظر مفسّران، بدون هيچ ترديد، درباره حاطب بن ابى بَلْتَعه است، پس از اين كه نامه اى به سوى قريش فرستاد. ²
و نيز فرموده است:
«فَتَرَى الَّذِينَ فِى قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يُسَـرِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشَى أَن تُصِيبَنَا دَآئِرَةٌ . ³ آن گاه ، بيماردلان را مى بينى كه در كار آنان مى كوشند و مى گويند : بيم آن داريم كه بلايى بر سرمان بيايد» .
كه مراد، عبد اللّه بن اُبَى است و مفسّران، يكسر، همين شأن نزول را آورده اند. ⁴
بدين ترتيب، روشن مى شود كه اين نكته گيرىِ برخى از مفسّران، نه از سر تحقيق، بلكه به انگيزه ترديدافكنى در فضيلتى بزرگ است، كه از اين موارد، كم نيست.
آيه، به روشنى، «ولايت» را در اللّه و پيامبر صلى الله عليه و آله و على عليه السلام منحصر كرده است. پُر

نمى گذارند كه پيامبر خدا، جريان سياسى پس از خود را پيش بينى نموده و زعامت سياسى پس از خود را نشان داده است.

جلوه ولايت در آيات قرآن

چنان كه اشاره كرديم، اين عنوان والا بر اساس روايات بسيار، در آيات الهى نيز براى على عليه السلام رقم خورده است. از جمله اين آيات، آيه : «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَهُمْ رَ كِعُونَ ؛ ¹ ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و كسانى كه ايمان آورده اند و نماز مى خوانند و در حال ركوع، صدقه مى دهند» است كه هيچ ترديدى در شأن نزول و انطباق قطعى آن بر على عليه السلام نيست ؛ چون او بود كه در ركوع نمازش، به مستمندى «انگشتر» داد.
بسيارى از مفسّران و محدّثان، اين واقعه را گزارش كرده و با صراحت، مصداق آن را على عليه السلام دانسته اند. ² گو اين كه برخى از مفسّران، چون تلألؤ حق را برنتابيدند، به توجيه ها و شبهه هاى شگفتى پناه جسته اند، تا مگر حق را وارونه سازند. از جمله گفته اند : واژه «كسانى» جمع است و نمى توان آن را بر على كه يك نفر است، انطباق داد. امّا آنان فراموش كرده اند كه در ادبيات عرب، اين گونه استعمال ها بسيار شايع است (كه براى تحليل، يا انگيزه هاى ديگر، واژه جمع را به جاى مفرد به كار مى برند). قرآن را بنگريد كه فرموده است:
«يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ عَدُوِّى وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِيَآءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُواْ بِمَا جَآءَكُم مِّنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُواْ بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَـدًا فِى سَبِيلِى وَ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِى تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَآ أَخْفَيْتُمْ وَ مَآ أَعْلَنتُمْ وَ مَن يَفْعَلْهُ