باقى نمى گذارد. اكنون بايد پرسيد آيا آهنگ آيه كه نشانگر اين واقعيّت است كه در صورت ابلاغ نشدن امر الهى به وسيله پيامبر صلى الله عليه و آله ، رسالتمدارى او يكسر تباه مى شود و نيز بيانگر اين است كه محتواى پيام، بسى دلهره آفرين است و موضع خصمانه غوغاسالاران را به دنبال دارد، مى تواند بخشى از شرايع و شمارى از حلال ها و حرام ها شمرده شود، با اين كه ابلاغ حلال ها و حرام ها براى پيامبر خدا، نه هراسى دارد و نه مخالفتى و نه...؟! شگفتا كه مفسّرانى، چون حقيقت را نديدند، يا نخواستند ببينيد ، ره افسانه زدند .
به لحاظ اهمّيت اين آيات و تعيين زمان نزول آنها، به گونه اى مستقل، بدان خواهيم پرداخت. ۱
2 . محتواى خطبه
چگونگى آغاز خطبه، ادامه آن و طرح موضوع در آن به همراه آهنگ شورانگيز، تأثيرگذار و گدازنده كلام نبوى، ترديدى باقى نمى گذارد كه موضوع، بسى مهم تر و حسّاس تر و دغدغه آميزتر از آن چيزى است كه برخى پنداشته اند. يكى از نقل ها را مى آوريم:
حذيفة بن اسيد مى گويد : چون پيامبر خدا از حجّة الوداع باز آمد، مانع از آن شد كه اصحابش در پيرامون درختانِ نزديك به همِ دشت، بار افكنند. سپس به دنبال آنان فرستاد و در زير درختان، نماز [ را به جماعت ]گزارْد. سپس برخاست و فرمود:
أيُّهَا النّاسُ ! قَد نَبَّأَنِي اللَّطيفُ الخَبيرُ أنَّهُ لَم يُعَمَّر نَبِيٌّ إلّا مِثلَ نِصفِ عُمُرِ الَّذي قَبلَهُ ، وإنّي لَأَظُنُّ أن يوشِكَ أن اُدعى فَاُجيبَ ، وإنّي مَسؤولٌ وأنتُم مَسؤولونَ ، فَمَاذا أنتُم قائِلونَ ؟