كلینی و كتاب «كافی» در نگاه آیة الله استادی

با اين كه پيش از آن، كتاب‏ هاى حديثىِ نسبتا بزرگى داشته ‏ايم، امّا اين كه الكافى، اوّلين كتاب از كتب اربعه شيعه به شمار آمده، حاكى از برترى اين كتاب بر كتاب‏ هاى پيشين است. البته برترى آن بر كتب متأخّر هم بر هيچ فقيه و محدّثى پوشيده نيست. به گفته مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى در شرح من لا يحضره الفقيه: «كتاب من لا يحضره الفقيه بيشترش از كتاب الكافى است» البته اين سخن، نياز به بررسى دارد) و نيز درباره تهذيب الأحكام فرموده است: «برخى اشتباهات تهذيب را مى ‏توان با الكافى تصحيح كرد».
وی تصریح كرد: راز اين همه عظمت را مى ‏توانيم در سرمايه ‏گذارى فراوانى كه شيخ كلينى براى اين كتاب كرده، دريابيم. نجاشى در كتابش (فهرس اسماء مصنّفى الشيعة) مى ‏نويسد: «كلينى، كتاب بزرگ خود را در مدّت بيست سال تأليف كرده است».
بيست سال تلاش، شاهد اين است كه كار آن بزرگوار، كارى علمى و به يك معنا، اجتهادى با كمال دقّت، حوصله و صبر بوده است.
آیة الله استادی، در خصوص ویژگی دیگر «الكافی» نسبت به سایر كتب اربعۀ شیعه گفت: از امتيازات الكافى بر ديگر كتب اربعه، اين است كه علاوه بر فقه، شامل معارف و اخلاق هم هست؛ امّا تهذيب الأحكام، الاستبصار و كتاب من لا يحضره الفقيه، فقط شامل فقه ‏اند. البته در بخش معارف هم اتقان و ديد علمى مرحوم كلينى، مثال ‏زدنى است.
وی در مورد بیان معارف مكتب تشیع در آموزه های كتاب «الكافی» گفت: با دقّت در روايات الكافى و مقايسه با ديگر كتاب ‏ها، هنوز هم مى ‏توان گفت كه مرحوم كلينى، با تأليف الكافى (با ويژگى ‏هايى كه دارد)، بهترين و گوياترين مصدر معارف اهل بيت عليهم ‏السلام را در آن زمان، به سامان رسانيده، به طورى كه پس از ايشان، همگى از خوان گسترده ‏اش بهره ‏مند شده ‏اند. البته چون همه روايات اهل بيت عليهم ‏السلام در الكافى نيست و نيز بحث‏ هاى قرآنى، آن طور كه بايد مورد توجّه نبوده‏ اند، نمى ‏شود الكافى را براى بيان معارف صحيح شيعه، كافى دانست.
ایشان در پایان این گفتگو در باب عمومی سازی مصادر حدیثی اشاره كرد: درباره عمومى سازى، بايد گفت كه ترجمه هيچ يك از مصادر حديثى ما نمى ‏تواند براى عموم مردم سودمند باشد؛ بلكه اينها بايد منابعِ كارهايى باشند كه براى عموم انجام مى ‏گيرد.