الف - مقدّمه و تحليل
يك . بررسى نقش زنان در حادثه عاشورا را نمىتوان به آن تعداد زنانى محدود كرد كه در كاروان امام حسين عليه السلام به كربلا رفتهاند ؛ بلكه زنان بسيارى ، پيش از وقوع حادثه عاشورا و نيز پس از آن در شهرهاى مختلف (مانند : مدينه ، كوفه ، شام و بصره) ، به گونهاى نقشآفرينى داشتهاند .
با اين نگاه كلّى ، شمار عناوين اين زنان به سى و شش رسيده است كه با توجّه به كلّى بودن برخى از عنوانها ، قهراً عدد افراد ، بسيار بيشتر از اين خواهد بود .
دو . يكى از مباحث قابل توجّه در اين موضوع ، بررسى نقش زنان پس از حادثه كربلا در ادوار تاريخى است . در اين بررسى ، اين محورها بايد بررسى و تحليل شوند :
1 . برگزارى مجالس عزادارى و روضه از سوى زنان ؛۱
2 . ساخت حسينيّه و تكايا توسّط زنان ؛
3 . موقوفات زنان براى برپايى مجالس روضه ؛
4 . اشعار زنان در باره عاشورا ؛
5 . تأليفات زنان در باره حادثه عاشورا ؛
6 . خطابهها و سخنرانىهاى زنان در باره عاشورا .
اين موضوع از دايره اين نوشتار ، خارج است ؛ ولى جاى پرداختن جدّى بدان ، خالى است .
سه . يكى از محورهاى بحث در مورد نقش زنان در حادثه عاشورا ، نشان دادن زاويهها و عرصههاى نقشآفرينى زنان است . اين مطلب را مىتوان با اين پرسشها مطرح كرد : نقش اجتماعى و سياسى زنان در آن روزگار ، چه اندازه بوده است؟ آيا اگر حادثه كربلا بدون حضور زنان شكل مىگرفت ، همان اثرى را داشت كه اينك دارد ؟ در جامعه آن روز ، از حضور زنان ، چه برداشتى مطرح بوده است؟ و چه نوع فعّاليتى از زنان ، سر زده است؟
به نظر مىرسد با تحليل رفتار و گفتار زنان عاشورايى ، مىتوان نقش زنان را در حادثه كربلا ، بدين ترتيب بيان نمود :
