2. نور العين فى مشهد الحسين عليه السلام
نور العين ، مقتلى منسوب به «ابو اسحاق اسفراينى» است و اين عنوان (كُنيه و نسبت) ، منحصر به ابراهيمبن محمّد بن ابراهيم اسفراينى(م 417 يا 418 ق)، فقيه شافعى است؛ امّا هيچ يك از منابع كهن ، تأليف چنين كتابى را در شرح حال او گزارش نكردهاند .۱
در ميان كتابشناسان متأخّر ، ابتدا اسماعيل پاشا بغدادى۲ و پس از او ، شيخ آقا بزرگ تهرانى۳ و يوسف اِليان سَركيس ،۴ اين كتاب را به وى منسوب نمودهاند . آنچه نظر اسماعيل پاشا را كماعتبار مىكند ، اشاره وى به وفيات الأعيان به عنوان منبع است ، حال آن كه ما چنين مطلبى را در وفيات الأعيان نيافتيم و اسماعيل پاشا خود در كتاب ديگرش ، إيضاح المكنون ، كتاب را بدون ذكر مؤلّف آن ، معرّفى كرده است .۵
كتابشناسان معاصر ، مانند سيّد عبد العزيز طباطبايى ، نيز بر اين اعتقادند كه اين كتاب را بر اسفراينى بستهاند ؛ زيرا اسلوب و سبْك آن، با كتابهاى تأليفشده در قرن چهارم ، يعنى سالهاى تدريس و تأليف اسفراينى ، همسان نيست .۶نكته آخر ، آن كه مطالب كتاب ، بدون سند و مأخذ است و گاه چنان غير معتبر و دور از عقل است۷ كه تأليف آن را از سوى يك فقيه دانشمند، بعيد مىسازد . از اين رو ، محقّقان خبره در سيره و تاريخ امام حسين عليه السلام ، به انكار آن پرداختهاند .۸
1.ر . ك : طبقات الشافعيّه: ج ۴ ص ۲۵۶، وفيات الأعيان: ج ۱ ص ۲۸، تبيين كذب المفترى: ص ۲۴۳، سير أعلام النبلاء: ج ۱۷ ص ۳۵۳ ، البداية و النهاية: ج ۱۲ ص ۳۰.
2.هدية العارفين: ج ۱ ص ۸ .
3.الذريعة: ج ۱۷ ص ۷۲ - ۷۳ ش ۳۸۰.
4.معجم المطبوعات العربّية: ج ۱ ص ۴۳۶.
5.ايضاح المكنون: ج ۲ ص ۶۸۵ .
6.ر.ك : أهل البيت فى المكتبة العربيّة: ص ۶۵۵.
7.مانند آن كه اسب امام حسين عليه السلام به تنهايى ۲۶ سواره و نُه اسب را كشت (نور العين: ص ۵۱) و يا جنگ از روز سوم محرّم شروع شد و امام عليه السلام در همان روز سوم ، هزار نفر را كشت (ص ۳۶) و موارد ديگر (ر. ك : ص ۷ و ۳۷ - ۳۸ و ۴۱ و ۴۴ و ۴۸ و...) .
8.مانند شهيد قاضى طباطبايى كه آن را در ضعف و جعل ، مانند مقتل منسوب به ابو مخنف و سراسر قصّه مىخواند (تحقيق در باره اوّلْ اربعين حضرت سيّد الشهدا عليه السلام: ص ۶۰) و نيز ميرزا محمّد ارباب در اربعين حسينيّه (ص ۲۷۲) و فضلعلى قزوينى در الإمام حسين عليه السلام و أصحابه (ج ۱ ص ۱۵۰) .
